پونه، گیاهی دارویی از خانواده‌ی نعناع است که گل‌های صورتی و برگ‌های کرکی و معطر دارد. در گذشته از این گیاه برای سقط جنین و دفع حشرات استفاده می‌شد. اما با گذشت زمان خواص دارویی این گیاه کشف شد. در ادامه، ابتدا خواص و کاربرد پونه و سپس طرز تهیه‌ی دمنوش آن که از نوشیدنی‌های سالم و مفید است، بیان می‌شود و در پایان به عوارض جانبی و محدودیت‌های استفاده از پونه اشاره می‌گردد.
خواص پونه:
- رفع مشکلات تنفسی:
پونه، حاوی مقدار زیادی منتول است که این ترکیب، خاصیت خلط‌آوری دارد. بنابراین پونه برای خارج کردن اخلاط تجمع‌یافته در ریه و سینه مفید است و برای درمان سرفه، گلودرد و برونشیت استفاده می‌شود. - تنظیم هورمون‌های زنانه و قاعده‌آور:
پونه با تحریک هورمون‌های استروژن و پروژسترون به تنظیم چرخه‌ی قاعدگی کمک کرده و جزو گیاهان قاعده‌آور محسوب می‌شود. این گیاه همچنین عفونت‌های رحم را کاهش می‌دهد. - تسکین‌دهنده‌ی اعصاب:
پونه، یک گیاه آرام‌بخش است و به تسکین اعصاب، درمان بی‌خوابی، کاهش عصبانیت و استرس کمک می‌کند. در موارد حاد، با نظر پزشک می‌توان از عرق پونه برای درمان تشنج نیز استفاده کرد. - تقویت سیستم گوارشی و رفع مشکلات آن:
پونه برای رفع اختلالات گوارشی بسیار موثر است. درمان معده‌درد، بی‌اشتهایی، کرم روده، نفخ و اسهال از جمله کاربردهای این گیاه است. پونه همچنین هضم غذا را آسان کرده و به تعادل اسید و باز در معده کمک می‌کند و احساس سنگی و ترش کردن را از بین میبرد. این گیاه سکسکه را نیز درمان می‌کند. - کاهش دردهای عضلانی:
پونه یک گیاه ضداسپاسم است و برای رفع گرفتگی‌های عضلانی کاربرد دارد. در اصل پونه به شل شدن و بی‌حس شدن عضلات کمک کرده و از این طریق دردهای عضلانی را کاهش می‌دهد.
پونه برای درمان روماتیسم، ورم مفاصل، آرتروز و نقرس نیز مفید است. - تب‌بری:
پونه یک گیاه تب‌بر است که با پایین آوردن حرارت بدن به درمان سرماخوردگی و آنفولانزا کمک می‌کند. پونه از طریق تحریک غدد تعریق تب را درمان می‌کند. - کمک به سلامت پوست:
پونه به عنوان یک نرم‌کننده و روشن‌کننده‌ی پوست عمل کرده و جوش و آکنه را از بین میبرد. در طب سنتی، عرق پونه به عنوان تسکین‌دهنده‌ی زخم و جراحت به کار می‌رود.
به دلیل این که پونه یک گیاه ضدمیکروبی و ضدالتهابی است، نوشیدن دمنوش آن به پاکسازی و جوان‌سازی پوست کمک می‌کند. - درمان ریزش مو:
استفاده از محصولات حاوی پونه و یا عرق آن به عنوان ماسک مو، منجر به سفت شدن فولیکول‌ها و در نتیجه درمان ریزش مو می‌شود.
در طب سنتی هندی اعتقاد بر این است که استفاده‌ی موضعی از پونه برای رفع شپش نیز مناسب است. - کمک به کاهش وزن:
پونه متابولیسم و سوخت‌وساز بدن را بالا برده و به چربی‌سوزی کمک می‌کند. همچنین این گیاه با بهبود هضم غذا تا حدودی از افزایش وزن جلوگیری می‌کند. - متعادل‌سازی سطح کلسترول خون:
میزان کلسترول بد این گیاه تقریبا صفر است اما حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ بوده که به متعادل‌سازی سطح کلسترول خون کمک می‌کند. بنابراین افراد مبتلا به کلسترول بالا با مشورت پزشک می‌توانند از پونه برای درمان استفاده کنند.
طرز تهیه‌ی دمنوش پونه:
| برگ یا گل پونه تازه | یک قاشق غذاخوری |
| آب جوش | دو فنجان |
| نبات یا عسل | به میزان دلخواه |
پونه را داخل آب جوش بریزید و بگذارید حدود ۱۰ دقیقه روی حرارت ملایم بماند تا دم بکشد و به رنگ چای دربیاید. سپس آن را از صافی رد کرده و داخل لیوان بریزید. می‌توانید با مقداری عسل و یا نبات، تلخی آن را بگیرید.
می‌توانید به جای پونه تازه این دمنوش را با یک قاشق چای‌خوری برگ پونه خشک‌شده نیز آماده کنید.
عوارض جانبی و محدودیت‌های استفاده از پونه:
- زنان حامله و شیرده به هیچ عنوان نباید از پونه استفاده کنند. این گیاه سلامت جنین را به خطر انداخته و احتمال سقط آن را بالا میبرد.
- همچنین اگر پونه با شیر مادر ترکیب شود، باعث مسمومیت کودک می‌شود.
- افراد مبتلا به بیماری‌های کبد و کلیه از مصرف این گیاه خودداری کنند؛ پونه باعث تحریک این بیماری‌ها می‌شود.
- این گیاه پمپاژ خون در قلب را افزایش داده و برای افراد با فشار خون بالا خطرناک است.
- استفاده بیش از حد از پونه ممکن است منجر به تشنج شود.
- استفاده از روغن و عرق پونه با خلوص بالا و به مقدار زیاد می‌تواند کشنده باشد.
- استنشاق بخار پونه با غلظت بالا نیز می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
- مصرف زیاد پونه ممکن است منجر به نارسایی کبد و کلیه شود.
- در مواردی حتی استفاده‌ی کم از روغن پونه ممکن است باعث شوک، هذیان، بیهوشی و اختلالات بینایی و شنوایی شود.
طبع پونه، گرم و خشک است که در قالب دمنوش، ادویه و عرق مورد مصرف قرار می‌گیرد. به دلیل عطر دلپذیر پونه از اسانس آن در عطرسازی نیز استفاده می‌شود.
خواص مواد غذایی دیگر را بخوانید.
