ذهن انسان گاه درگیر اختلالاتی می‌شود که آرامش را از او می‌گیرند و زندگی‌اش را مختل می‌کنند. یکی از این اختلالات آزاردهنده، اختلال وسواس است که بر افکار و اعمال فرد سایه می‌افکند. در این قسمت از اکالا بلاگ به بررسی اختلال وسواس و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.
اختلال وسواس چیست؟
اختلال وسواس فکری عملی (OCD) یک بیماری روانی است که با دو دسته از علائم اصلی مشخص می‌شود:
- افکار وسواسی: افکار وسواسی، افکار ناخواسته، مزاحم و آزاردهنده‌ای هستند که به طور مکرر در ذهن فرد ظاهر می‌شوند. فرد مبتلا به OCD می‌داند که این افکار غیرمنطقی هستند، اما نمی‌تواند از شر آن‌ها خلاص شود یا آن‌ها را کنترل کند.
- رفتارهای اجباری: رفتارهای اجباری، رفتارهای تکراری و افراطی هستند که فرد برای رهایی از اضطراب ناشی از افکار وسواسی انجام می‌دهد. این رفتارها می‌توانند شامل شستشوی مکرر دست‌ها، چک کردن مداوم، مرتب کردن و نظم دادن افراطی، دعا کردن یا تکرار عبارات خاص باشند.
افکار وسواسی و رفتارهای اجباری می‌توانند به قدری شدید باشند که زندگی روزمره فرد را مختل کرده و او را با اضطراب و پریشانی قابل توجهی روبرو کنند.
روش‌های درمان اختلال وسواس
درمان OCD به طور کلی با دو روش اصلی روان درمانی و دارو درمانی انجام می‌شود. در اغلب موارد، ترکیب این دو روش به عنوان موثرترین راهکار شناخته می‌شود. زیرا هر کدام از این روش‌ها مزایای خاص خود را داشته و می‌توانند نقاط ضعف یکدیگر را پوشش دهند.
بیشتر بخوانید: ۵ تکنیک مقابله با احساس پوچی
با این حال، روش‌های دیگری نیز برای درمان OCD وجود دارند که در صورت عدم کارایی روان درمانی یا دارو درمانی، می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. در ادامه به شرح مختصری از هر روش درمانی می‌پردازیم:
۱- روان درمانی
رایج‌ترین روش روان درمانی برای اختلال وسواس، درمان شناختی رفتاری (CBT) است. در این روش، به شما کمک می‌شود تا الگوهای فکری منفی که ریشه وسواس‌ها و اجبارها هستند را شناسایی کرده و آن‌ها را به چالش بکشید و در نهایت، با آن‌ها مقابله کنید.
یکی از موثرترین تکنیک‌های CBT در درمان OCD، مواجه سازی فرد با محرک‌ها و پیشگیری از پاسخ (ERP) است. در این روش، به تدریج در معرض چیزهایی که از آن‌ها اجتناب می‌کنید (محرک‌ها) قرار می‌گیرید و یاد می‌گیرید که در برابر وسوسه انجام اعمال اجباری مقاومت کنید.
مواجهه با محرک‌ها می‌تواند سخت و اضطراب‌آور باشد، اما با تمرین و راهنمایی درمانگر می‌توانید اضطراب خود را کنترل کرده و یاد بگیرید که چگونه بدون انجام اعمال اجباری، با افکار وسواسی خود کنار بیایید.
بیشتر بخوانید: همه آنچه که باید در مورد دندان قروچه کودکان بدانید!
۲- داروها
داروهای روانپزشکی و ضدافسردگی می‌توانند در کنترل علائم وسواس موثر باشند. داروهای ضد افسردگی مورد تایید FDA برای درمان OCD عبارتند از:
- فلوکستین
- فلووکسامین
- پاروکستین
- سرترالین
- کلومیپرامین
نکات زیر را باید هنگام مصرف داروهای OCD در نظر داشته باشید:
- داروهای OCD مانند هر داروی دیگری ممکن است عوارضی داشته باشند. به همین دلیل، صحبت با پزشک در مورد عوارض جانبی احتمالی این داروها بسیار مهم است. در صورت بروز هرگونه عوارض جانبی به خصوص اگر شدید یا آزاردهنده باشد، مهم است که به پزشک خود اطلاع دهید.
- در برخی موارد، این داروها می‌توانند خطر خودکشی را در کودکان، نوجوانان و جوانان زیر ۲۵ سال افزایش دهند. این خطر به ویژه در چند هفته اول شروع مصرف دارو یا زمانی که دوز دارو تغییر می‌کند بیشتر است.
- هنگام مصرف داروهای ضد افسردگی، پزشک خود را از تمام داروها و مکمل‌های دیگری که مصرف می‌کنید آگاه کنید. پزشک شما با دانستن لیست کامل داروهای مصرفی شما می‌تواند بهترین راهکار درمانی را برایتان تجویز کند و از بروز هرگونه تداخل خطرناک جلوگیری نماید.
- اگرچه داروهای ضدافسردگی در درمان اختلال وسواس موثر هستند، اما گاهی اوقات می‌توانند وابستگی فیزیکی ایجاد کنند. این بدان معناست که بدن شما به دارو عادت کرده و در صورت قطع ناگهانی مصرف ممکن است علائم ترک را تجربه کنید. بنابراین، قطع مصرف دارو بدون مشورت با پزشک هرگز ایده خوبی نیست، حتی اگر احساس بهتری داشته باشید.
بیشتر بخوانید: این داروهای تجویزی پرمصرف چه خطراتی برای سلامتی دارند؟
۳- تحریک عمیق مغز (DBS)
تحریک عمیق مغز یا DBS، روشی درمانی برای افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی است که به درمان‌های دیگر مانند دارو و روان‌درمانی پاسخ مناسبی نداده‌اند. این روش برای بزرگسالان ۱۸ سال به بالا که از OCD شدید رنج می‌برند، توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تایید شده است.
این روش شامل کاشت الکترودهایی در نواحی خاصی از مغز است که با ارسال تکانه‌های الکتریکی به کنترل علائم OCD کمک می‌کنند. با وجود تایید FDA، DBS به طور گسترده در دسترس نیست و به عنوان آخرین راه‌حل در نظر گرفته می‌شود.
۴- تحریک مغناطیسی مغز (TMS)
تحریک مغناطیسی مغز (TMS) روشی نوین برای درمان اختلال وسواس است که بدون نیاز به جراحی انجام می‌شود. در این روش از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک سلول‌های عصبی مغز و بهبود علائم بیماری استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: با همسر “معتاد به کار” چه کنیم؟ راهکارهای پیشنهادی
۵- لورتا نوروفیدبک
لورتا نوروفیدبک، روش درمانی نوینی است که به کمک نوروفیدبک، به طور موثر در درمان وسواس به بیماران کمک می‌کند. این دستگاه با ارائه نقشه‌ای دقیق و جزئی از عملکرد مغز، اختلالات مغزی و نواحی آسیب‌دیده، دید کاملی به پزشک برای آغاز درمان می‌دهد. جلسات لورتا نوروفیدبک بدون نیاز به مصرف دارو انجام می‌شود و به کاهش چشمگیر علائم وسواس در بیماران کمک می‌کند.
۶- کنترل استرس
استرس می‌تواند شدت علائم OCD را افزایش دهد. به همین دلیل، انجام فعالیت‌هایی برای مدیریت استرس مانند ورزش، مدیتیشن و یوگا می‌تواند به بهبود وضعیت فرد مبتلا به اختلال وسواس کمک شایانی کند.
۷- مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی موثر بر اختلال وسواس
کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند در تشدید علائم اختلال وسواس نقش داشته باشد. برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی که می‌توانند در بهبود علائم OCD موثر باشند عبارتند از:
- ویتامین D
- ویتامین B12
- روی
- سلنیوم
- منیزیم
توجه: کمبود ویتامین‌ها به هیچ وجه دلیل اصلی OCD نیست و مصرف آن‌ها نباید جایگزینی برای درمان‌های پزشکی اختلال وسواس در نظر گرفته شود.
در این بخش از مجله دانستنی اکالا، اختلال وسواس و راه‌های درمان آن را بررسی کردیم. به یاد داشته باشید که تشخیص و درمان به موقع این اختلال، نقش بسزایی در بهبود کیفیت زندگی شما خواهد داشت.
سحر هستم و عاشق نوشتن و تولید محتوا، چند سالی است که با شور و اشتیاق در این مسیر قدم برمی‌دارم و برای ارتقای مهارت‌های خودم تلاش می‌کنم.
