عید نوروز در شهرهای مختلف ایران | رسم و رسومات
نوروز در زبان فارسی به معنای روز نو است و مهمترین عید سال در ایران است. همچنین در تعدادی از کشورهای دیگر در خاورمیانه، آسیای مرکزی، آسیای جنوبی، بالکان و شرق آفریقا جشن گرفته میشود و قدمت آن حداقل به ۳۰۰۰ سال قبل می‌رسد. این تعطیلات طی هزاران سالی که جشن گرفته میشود، تغییر کرده است و مناطق مختلف سنت‌های متفاوتی را حفظ کرده یا توسعه داده‌اند، و همچنین سنت‌های جدیدی را اضافه کرده‌اند اما هر جا که مشاهده شود، پیام اصلی تولد دوباره و تجدید را جشن می‌گیرد.
نوروز سال نو ایرانی است که از اعتدال بهاری آغاز میشود، اولین روز فروردین، اولین ماه تقویم شمسی ایران است. این جشن در سراسر جهان توسط گروه‌های قومی زبانی مختلف برگزار میشود و در ۲۱ مارس تقویم میلادی یا حدود آن قرار دارد.
نوروز ریشه ایرانی و زرتشتی دارد. با این حال، بیش از ۳۰۰۰ سال است که توسط جوامع مختلف در آسیای غربی، آسیای مرکزی، قفقاز، حوزه دریای سیاه، بالکان و جنوب آسیا جشن گرفته شده است. نوروز همزمان با اعتدال بهاری، آغاز بهار در نیمکره شمالی است. لحظه عبور خورشید از استوای آسمان و برابری شب و روز دقیقاً هر سال محاسبه می شود و خانواده ها دور هم جمع می شوند تا مراسم را به جا آورند.
نوروز آیینی است که قدمت آن حداقل به قرن ششم قبل از میلاد برمی‌گردد و سال نو و آغاز بهار است. این آیین تاریخی که با نام‌های مختلف شناخته میشود در ۲۱ مارس در بسیاری از کشورهای حاشیه جاده ابریشم از جمله افغانستان، آذربایجان، هند، ایران، عراق، قرقیزستان، قزاقستان، پاکستان، تاجیکستان، برگزار میشود. نوروز توسط مردمان ادیان و فرهنگ‌های مختلف در این منطقه وسیع جشن گرفته می شود. برخی از اولین خاستگاه‌های این جشنواره در آیین زرتشتی است که یکی از مقدس‌ترین روزهای تقویم زرتشتی باستان است.
بازگشت بهار اهمیت معنوی زیادی دارد که نماد پیروزی خیر بر شر و شادی بر غم است. بویژه روح ظهر معروف به راپیثوینا که در ماههای سرد سال توسط روح زمستان به زیر زمین رانده می شد، بر اساس سنت زرتشتی در ظهر روز نوروز با جشن و سروری بر می‌گشت.
نوروز با سنت‌های محلی بسیار متنوعی همراه است، از جمله افسانه جمشید، پادشاهی در اساطیر ایرانی. در نوروز، مهمانی فراوان، دیدار اعضای خانواده و دوستان و تبادل هدایا وجود دارد. طیف گسترده ای از نمایش های فرهنگی و سنت ها نیز برگزار می شود.
به کودکان اغلب اسباب بازی‌های کوچک داده می شود و به طور سنتی با تخم مرغ های رنگارنگ بازی می کنند تمام خانواده‌های ایرانی شب قبل از عید نوروز یک غذای مشترک را می‌پزند و آن سبزی پلو با ماهی است.
عید نوروز چه زمانی جشن گرفته میشود؟
نوروز، نقطه اعتدال بهاری است که طول شب و روز برابر است. این معمولاً در ۲۰ یا ۲۱ مارس است. روزی است که زمستان در نیمکره شمالی به بهار تبدیل می شود و شروعی جدید به نظر می رسد. در ایران چهار روز تعطیل رسمی است و مدارس و دانشگاه ها به مدت دو هفته تعطیل می شوند.
بیشتر بخوانید: تزیین تخم مرغ سفره هفت سین
مردم چگونه برای نوروز آماده می شوند؟
خانه تکانی
مردم آماده شدن خود را برای جشن ها از هفته ها قبل شروع می کنند.آن ها خانه های خود را از بالا به پایین تمیز کنید، از جمله فرش، پنجره ها و پرده‌ها. همه اعضای خانواده کمک می کنند. هر چیزی که شکسته باشد تعمیر یا تعویض می شود و خانه با گل تزئین می شود.
چیدن سفره هفت سین
مردم در خانه‌های خود میز مخصوصی را آماده میکنند و در آن ظروف کوچکی با هفت غذا و ادویه نمادین می‌چینند که عموماً حاوی جوانه گندم (سبزه)، سرکه، سیب ، سیر ، سمنو، ادویه قرمز به نام سماق و سنجد، سکه است. دیگر اشیاء نمادین شامل ماهی قرمز، تخم مرغ رنگ شده، آینه ، شمع و قرآن است.
بیشتر بخوانید: غذاهای مخصوص چهارشنبه‌سوری
هفت سین نماد زندگی، عشق، سلامتی و رفاه است.
- برای تولد و تجدید: سبزه (نوعی جوانه؛ گندم، جو، ماش یا عدس که در دیس می رویند)
- برای زیبایی، عشق: سنجد (میوه خشک، میوه ای شیرین از درخت نیلوفر آبی)
- برای سلامتی: سیب (سیب)
- برای دارو و مراقبت از خود: پیشگو (سیر)
- برای ثروت و باروری: سامانو (پودینگ شیرین)
- برای صبر و خردی که با پیری حاصل می شود: سرکه (سرکه)
- برای طلوع یک روز جدید: سماق (ادویه ایرانی که از له شده توت قرمز ترش تهیه می شود)
بیشتر بخوانید: حیوان سال ۱۴۰۳ چیست و چه نمادی دارد؟
سایر اقلام نمادین سفره هفت سین
سفره نوروزی ایرانی بسته به سنت های هر خانواده می تواند:
- کتاب مقدس اسلام، قرآن
- آینه ای برای نماد بازتاب سال اخیر
- یک کاسه ماهی قرمز به عنوان نماد زندگی جدید
- تخم مرغ رنگ شده برای نشان دادن باروری
- سکه برای رونق سال آینده
- گلهای بهاری مخصوص به نام سنبل
- شمع برای شادی
- شاهنامه مجموعه ای از داستان ها و اسطوره های ایرانی شاهان و شاهزادگان نوشته فردوسی است
- دفتر شعر حافظ. حافظ شاعر و نثر نامدار ملی است که در میان پارسی زبانان شناخته شده است.
بیشتر بخوانید: تزیین سفره هفت سین
حاجی فیروز
یکی از سمبل های عید نوروز حاجی فیروز است. او نماد تولد دوباره خدای قربانی سومری، دوموزی است که در پایان هر سال کشته می شد و در آغاز سال نو دوباره متولد می‌شد. حاجی پیروز با گریم مشکی و لباس قرمز در خیابان‌ها با تنبور و شیپور آواز می‌خواند و می رقصد و شادی و خبرهای سال نو را پخش می‌کند.
مراسم عید نوروز چگونه جشن گرفته میشود؟
آتش بخش مهمی از جشن‌ها را تشکیل می‌دهد در آخرین سه‌شنبه، مردم جشن آتش (چهارشنبه سوری) را برگزار میکنند که شامل پریدن از روی این آتش‌ها است که اعتقاد بر این است که در سال جدید سلامتی و خوشبختی را به همراه دارد. ایرانیان شب نوروز را در کنار خانواده می‌گذرانند. شام سنتی سال نو ماهی سفید با برنج و سبزی است. بسیاری از خانواده ها به مناسبت سال نو به کودکان هدیه پولی (به نام عیدی) می‌دهند.
مردم اغلب به خانه های یکدیگر سر می زنند و همیشه هدایای سنتی با خود می آورند. شعر سنتی، آواز و رقص نقش اساسی در جشن ها دارد و مردم در خیابان ها برای تماشا و شرکت حضور دارند. ورزش های سنتی نیز محبوب هستند. آنها اغلب شامل اسب سواری یا کشتی هستند.
یکی از سنت‌هایی که ممکن است چندان رایج نباشد (یعنی فقط به چند خانواده تعلق داشته باشد) این است که چیزی شیرین مانند عسل یا آب نبات را در یک شب در مکانی امن در بیرون قرار دهید. اولین صبح سال نو، اولین نفری که از خواب بیدار می شود، چیزهای شیرین را به خانه می آورد تا وسیله ای دیگر برای رسیدن به یک سال جدید خوب باشد.
بیشتر بخوانید: تعطیلات عید نوروز ۱۴۰۳ کجا بریم؟
جشن نوروز در شهرهای ایران
جشن نوروز را در شهرهای مختلف بررسی می‌کنیم. در اکالا بلاگ همراه ما باشید.
جشن نوروز در اصفهان
در اصفهان نیز تمامی آداب عید نوروز اجرا میشود آنها معمولا به جای شیرینی از گز، پولکی و نبات استفاده میکنند، در سیزده به در جوجه کباب و استانبولی می‌پزند و جشن باران خواهی را نیز برگزار میکنند. مردم در روز سیزده به در، در کنار زاینده رود جمع میشوند و سبزه های عید خود را به رسم هر سال داخل این رو می اندازند، به طور کلی زاینده روز نقش مهمی در زندگی مردمان اصفهان دارد.
بیشتر بخوانید: عیدی عروس چی ببریم؟
جشن نوروز در مازندران
در مازندران مانند شهرهای دیگر عمل میکنند با این تفاوت که فردی از اعضای خانواده را انتخاب میکنند و او در روز عید وارد خانه میشود به چهارگوشه خانه آب می‌پاشد و گیاهی را به در خانه خود آویزان می کنند. آنها حلوایی به نام کماج را به عنوان شیرینی عید درست میکنند. رنج خشک شده و نان تنوری ریز از دیگر خوراکی های نوروزی استان مازندران است.
بیشتر بخوانید: بازی‌های گروهی برای عید دیدنی‌های نوروز ۱۴۰۳
جشن نوروز در شیراز
شیرازی در نوروز نان شیرین تهیه میکنند و پارچه هایی به رنگ قرمز یا زرد می‌خرند.
جشن نوروز در گیلان
یکی از قدیمی‌ترین سنت های گیلانی ها در نوروز، نوروز خوانی است مراسمی شبیه به قاشق زنی اما با این تفاوت که نوروز خوان ها به خانه های مردم میروند به شعر خواندن و شادی می پردازند، دیگر مراسم گیلانی ها اجرای نمایش هایی با عروسکی به نام تکم است یکی از این نمایش ها عروس گوله نام دارد.
جشن نوروز در تبریز
در تبریز معمولا هفت نوع شیرینی می پزند و نوروز خوانی توسط نوروز خوان که به آن سایاچى‌ها می گویند اجرا می شود. آن ها علاوه بر هفت سین ماست دست نزده، برنج سفید پخته یا خام، گوشت را به نماد برکت در سفره هفت سین خود قرار می‌دهند.
جشن نوروز در اردبیل
از آداب و رسوم ویژه عید نوروز که در استان اردبیل و خطه آذربایجان رواج دارد و از گذشتگان در این عید باستانی به نمایش گذاشته شده است میتوان به دادن عیدی (بایراملیق) و سکه سال نو (ایل سکه سی) اشاره داشت. در اردبیل به نو عروسان خونچه یا هدایا ویژه ای می دهند. اجرای نمایش هایی به عروسک سنتی به نام تکم نیز از آیین های نوروزی این شهر است.
بیشتر بخوانید: ۱۵ پیشنهاد جذاب و دیدنی برای تهران گردی در عید ۱۴۰۳
جشن نوروز در کردستان
کرد‌ها در شب چهارشنبه آخر سال آتش روشن نمی‌کنند، به‌جای آن شب نوروز در کوه ها آتش بازی می کنند. راسم میرنوروزی یا امیر بهاری یکی از آیین‌های نمایشی شهر کردستان است. یکی دیگر از سنت‌های ویژه نوروزی در کردستان که در منابع به آن اشاره شده است، گردش کوسه در روستاهاست.
جشن نوروز در همدان
یکی از اصلی ترین نمایش همدانی ها در عید نوروز نمایش کوسه و زن کوسه است. در این مراسم، زن و شوهری در نقش زن و شوهر چوپان ظاهر میشوند و لباس‌هایی می‌پوشند که به طور کامل بدن آنها را پوشانده و فقط چشم و بینی آنها مشخص است. با این لباس‌ها و با همراه داشتن ساز و دهل، وارد خانه‌های مختلف میشوند. صاحب خانه هم در حد توان خود به آنها عیدی می‌داده است.
بیشتر بخوانید: کاشت سبزه عید
جشن نوروز در بیرجند
کاشت سرسوزی از مراسم های این شهر هست که در کاسه های کوچک قبل از عید قداری جو، گندم، عدس یا ماش می‌کارند. رسم شاه مولایی که در آن از افراد ثروتمند پولی جهت کمک به افراد نیازمند گرفته می شود.
جشن نوروز در خراسان رضوی
یک ظرف عسل و یک عدد نان سنگک و سینی هفت سین را در وسط سفره می‌گذارند. عسل نماد شیرین کامی و تندرستی و نان و سکه هم نماد برکت است.
جشن نوروز در سمنان
از آداب نوروز سمنانی ها میتوان به نوروز خوانی، خانه تکانی، کاشت سبزه، پختن دسته جمعی سمنو، علفه؛ دوشب مانده به عید مردم برای شادی اموات خود خیرات می دهند و برای تازه عروسان عیدانه یا هدایای ویژه ای می برند.
جشن نوروز در بندر عباس
آن ها معتقدند در روزهای عید نباید کسی را نفرین کرد اگر کسی لباسی می دوزد باید برابر با آن به فقیری صدقه دهد. آن ها برای رفع قضا و بلا کوزه ای را میشکنند تا بلا از آن ها درسال جدید دور شود. آنهای لباس‌های کهنه خود را داخل آب می‌اندازند، برای افزایش روزی و برکت دام های خود دعا خوانی را می‌آورند تا دعایی به نام لوبن که برای افزایش روزی استر را بخواند.
جشن نوروز در بوشهر
آن ها نیز در نوروز به خانه تکانی ، مراسم چهارشنبه سوری، بازدید و مهمانی رفتن، عیدی دادن و نوروزخوانی ، رقص های محلی را برگزار می کنند.
جشن نوروز در خوزستان
مردم خوزستان کلوچه های خوشمزه ای را برای عید می پزند، آن ها مراسم سیزه به در را در دو روز برگزار می کنند. اولی را سیزده عید و دومی را سیزده بعد از عید گویند.
جشن نوروز در خلخال
شیرینی های خوشمزه همچون ” قت چورگی” ، ” نان نزیک” ، ” پنجه کش ” را می پزند. هرکسی در روستاها به اندازه نیاز و مصرف خود مایحتاج داشت و مازاد آن را در بین اهالی و همسایگان خود تقسیم می کند.
بیشتر بخوانید: برای عید دیدنی چی ببریم؟
جشن نوروز در یزد
جشن فال کوزه که در این جشن دختر بچه ای کوزه ای را در مجلس زنانه می گرداند و زنان به گیره یا شانه ای را نیت می کنند و داخل کوزه می اندازند. یک روز آن را در کنار درختی قرار می دهند و روز بعد همان دختر کوزه را می اورد و فال می گیرند.
دیگر مراسم نوروزی آن ها کلوخک است که سیب زمینی هایی را در آتش می اندازند و با سرود و جشن و آواز آن را می خورند.
جشن نوروز در ملایر
قاشق زنی، خانه تکانی، جشن تعویض لباس کهنه با لباس نو از رسوم های اصلی ملایری ها در عید نوروز است.
بیشتر بخوانید: فال سال ۱۴۰۳ | طالع بینی سال اژدها برای همه ماه‌ها
جشن نوروز در سیستان و بلوچستان
برگزاری مراسم علفه، یاد کردن اموات پختن نان و سمنو ،عیدی دادن سرمه ، جشن بهار چرانی و رقص و آوازهای محلی از آداب و رسوم سیستانی ها در عید نوروز است.
مردم سیستان و بلوچستان برای نوروز ارزش خاصی قائل هستند و به عنوان یک قوم قدیمی و اصیل، آیین و مراسم خاصی برای این عید دارند. یکی از این آیین، مراسم علفه است. مردم سیستان، روز قبل از عید را علفه می‌گویند. در این روز، همه به مزارع کشاورزی رفته و یک دسته جوی خوشه نداده را چیده و بر سر در اتاق‌ها آویزان میکنند. مردم سیستان و بلوچستان، این روز را به نوعی روزِ بی بی نوروز می‌دانند.
جشن نوروز در کهگیلویه و بویراحمد
کوچکتر‌ها به دیدار بزرگان میروند و بزرگان به کوچکتر‌ها عیدی می‌دهند، به رفع کدورت ها می پردازند، نان های محلی چون کلگ می پزند، آش دوغ تهیه می کنند و با لباس های محلی خود آواز می خوانند.
مراسم عید نوروز چه زمانی تمام میشود؟
جشن ها در سیزدهمین روز پس از نوروز به پایان می رسد، زمانی که مردم به طور سنتی روز را به پیک نیک در بیرون می گذرانند. حومه شهر پر از خانواده هایی است که در حال خوردن، رقصیدن، آواز خواندن و لذت بردن از آخرین روز تعطیلات هستند. در پایان جشن‌های این روز، سبزه‌ای که داخل هفت‌سین بوده را (که به‌طور نمادین همه بیماری‌ها و بدشانسی‌ها را جمع‌آوری می‌کند) در آب روان می‌ریزند تا شیاطین (دیوها) و چشم‌های شیطانی را از خانه بیرون کنند. همچنین مرسوم است که زنان مجرد جوان، قبل از دور انداختن سبزه، برگ های سبزه را می بندند که نماد آرزوی ازدواجشان قبل از سیزده بدر سال بعد است.
منابع: irantourismnews / iranpress/ surfiran / theconversation
