حقایق تاریخی درباره نوروز که نمی‌دانستید!!!

نوروز نامی هست که سال نوی ایرانی یا پارسی با آن شناخته می‌شود، یکی از باستانی‌ترین جشن‌های تاریخ جهانه و قدمت آن به حدود ۴۰۰۰ سال می‌رسد که در حال حاضر در کشور ایران و در کشورهای همسایه کنونیمردم آن را جشن می‌گیرند.این یک جشن باستانی است که در لحظهٔ اعتدال بهاری آغاز می‌شود و به عنوان رویدادی مهم در ۲۰ یا ۲۱ مارس هر سال رخ می‌دهد. با ما در ادامه این مقاله از قسمت دانستنی در مجله اینترنتی اکالا همراه باشید تا از حقایقی باخبر شوید که از قبل نمی‌دانستید. 

در زمان‌های بسیار قدیم، پادشاهان پارسی بسیار بر اهمیت این رویداد تأکید می‌کردند و آن را گرامی می‌داشتند و از سراسر قلمرو امپراتوری خود افراد بسیاری را از قومیت‌های مختلف و مذاهب گوناکون، برای برگزاری این جشن و دریافت هدایا به دربارهای سلطنتی خود دعوت می‌کردند. بعد از گذشت هزاران سال، هنوز عید نوروز، مهم‌ترین جشن برای ایرانیان و همچنین برای حدود ۳۰۰ میلیون نفر در کشورهای همسایه ایران است و در آن با هم فرا رسیدن فصل زیبای بهار و تولد دوباره طبیعت را جشن می‌گیرند.

تاریخچه‌ی نوروز

نوروز نام فارسی سال جدید پارسی است که از دو کلمه تشکیل شده است. نو به معنای جدید و تازه، که وقتی این دو واژه را در کنار هم قرار دهیم معنای روز جدید یا روز دوباره را می‌دهند. این جشن یعنی عید نو روز و رویدادهای مرتبط با آن هزاران سال است که توسط مردم ایران و مردم برخی کشورهای خاورمیانه، یعنی بخش‌های قبلی امپراتوری‌های ایران باستان جشن گرفته شده است.

نوروز با یکجا نشین شدن مردم این منطقه از جهان، و ترک شیوهٔ زندگی عشایری، و بوجود آوردن سکونتگاه‌های دائمی به وجود آمد و مرحله جدیدی از تمدن بشری را آغاز کرد. امروزه، این تنها رویداد جهان است که در یک لحظه دقیقاً در سراسر جهان جشن گرفته می‌شود. این جشن به دین و آیین خاصی وابسته و مرتبط نیست و مبتنی بر وقایع ستاره شناسی و نجومی است حتی اگر نوروز ریشه در دین زرتشت، آیین باستان پارسیان داشته باشد.

در سال ۱۷۲۵ قبل از میلاد، فیلسوف و پیامبر دین زرتشتی به نام زرتشت، تقویم باستانی هند و ایرانی را تا حدودی گسترش داد. سال زرتشتیان در این تاریخ آغاز می‌شود. زرتشت در استان سیستان در جنوب شرقی ایران یک رصدخانه تأسیس کرد و با دانش خود در علم نجوم توانست یک تقویم خورشیدی شامل ۳۶۵ روز، ۵ ساعت و ۴۸ دقیقه را تأسیس کند.

در قرن ششم پیش از میلاد، کاهنان معابد آتش زرتشتی، هم نگهبانان آتش مقدس در معابد بودند و هم به عنوان منجم و ستاره شناس عمل می‌کردند. این کاهنان زمان وقوع نقطهٔ اعتدال (زمانی که طول شب و روز کاملاً یکسان می‌شود) بهاری در نیم کره شمالی را که در ۲۰ یا ۲۱ مارس اتفاق می افتد محاسبه کردند و این تاریخ اولین روز از تقویم خورشیدی فارسی نامگذاری شده است.

این کاهنان همچنین در اتفاقاتی که در شهر پارس که به عنوان تخت جمشید یا پرسپولیس نیز شناخته می‌شود، نقش مهمی داشتند. این شهر که توسط پادشاه پارسی، داریوش بزرگ در سال ۵۱۵ قبل از میلاد تأسیس شده است، در واقع پایتخت تشریفاتی امپراتوری پارسی هخامنشی و اقامتگاه بهاری پادشاهان آن دوران ایران بوده است.

پادشاهان ایران در آن زمان تمامی نجیب زادگان را از سراسر نقاط مختلف استانهای امپراطوری این کشور، فارغ از تفاوت‌ها و اختلافات قومی و عقاید مذهبی، برای جشن گرفتن نوروز به پرسپولیس دعوت می‌کردند. در زمان جشن نوروز در ساعات اولیهٔ صبح، کاهنان عبادت و نیایش خداوند را به جا می‌آوردند و مراسم مذهبی را اجرا می‌کردند و این مراسم با جشن و برنامه‌های سرگرم کننده و دیدنی تا پاسی از شب ادامه پیدا می‌کرد.

حتی تا به امروز نیز می‌توان آثار به جا مانده از کاخ‌های سلطنتی را با نقش برجسته‌هایی که نشان داد می‌دهد چگونه فرمانداران و سفیران هدایای گرانبهایی را به پادشاه پادشاهان تقدیم می‌کنند و به او ادای احترام کرده و بیعت دوباره می‌کنند را مشاهده کرد.

در زمان سلطنت پادشاهان ساسانیان بین سالهای ۲۲۴ – ۶۵۱ میلادی، مقدمات این جشن بزرگ و با شکوه از ۲۵ روز قبل از نوروز آغاز می‌شده است. صنعتگران و سازندگان دربار سلطنتی پادشاهی، دوازده ستون سنگی، آجری ساخته‌اند و بذرهای مختلفی در بالای هر ستون کاشته می‌شده است.

این ستون‌ها هر یک به عنوان نماد و سمبل بودند و هرکدام نشان دهندهٔ یک ماه سال به حساب می‌آمدند. تا زمان بر پایی جشن نوروز، دانه‌ها به گیاهان تزئینی بسیار زیبا و با شکوهی تبدیل می‌شدند. شاه یک سخنرانی عمومی در مقابل حضار که همان نجیب زادگان سراسر امپراطوری بودند، برگزار می‌کرد و در پی آن کاهن اعظم بارگاه امپراتوری نیز به خوشامد گویی و تبریک به مناسبت جشن نورزی می‌پرداخته است.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره آجیل عید نوروز ؛ طعم‌های به یاد ماندنی

مقامات رسمی در بار نیز به پادشاه ادای احترام می‌کردند و نوروز را تبریک می‌گفتند. تمام افرادی که از سراسر امپراطوری به جشن دعوت شده بودند تا ششمین روز نوروز که اعضای خانواده سلطنتی از دربار سلطنتی بازدید می‌کردند، هدیه‌های خود را به حضور پادشاه تقدیم می‌کردند. در این ایام جشن نوروز، برای محکومین جرائم کوچک، از طرف پادشاه ایران زمین عفو عمومی اعلام می‌شده است. مردم در سراسر امپراتوری سیزده روز این رویداد را جشن می‌گرفتند.

اگر چه نوروز جشن یک رویداد آسمانی است و ریشه در ستاره شناسی و علم نجوم دارد، اما این جشن بزرگ ریشه بسیار عمیقی در اساطیر ایرانیان نیز دارد. نوروز به جنبه‌های فلسفی چیرگی نور به تاریکی و ظلمت، پیروزی خوبی و خیر به شر و بدی، پیروزی گرمای بهاری به سردی زمستان نیز اشاره دارد.

طبق داستانهای اسطوره‌ای باستانی که در کتابی به نام شاهنامه (حماسه فارسی) نوشته شده است، نوروز در زمان سلطنت پادشاه اسطوره‌ای ایران زمین به نام جمشید معرفی شده است. جمشید شیاطین و نیروهای اهریمنی را شکست داد و آنها را به خدمت گرفت، همچنین او گنج ها و جواهرات آنها را نیز صاحب شد. وی سپس حاکم بر همه چیز بر روی زمین به جز بهشت شد، در حالی که جهان پس از جنگ بین او و شیاطین ویران شده بود. درختان مرده بودند و همه برگهایشان را از دست داده بودند. زمین به مکانی تاریک و بی جان تبدیل شده بود.

برای رسیدن به بهشت، جمشید به شیاطین دستور داد تا یک تخت پادشاهی از جواهراتی که در جنگ با شیاطین به غنیمت گرفته بود، برایش بسازند. هنگامی که ساخت تخت پایان یافت، روی آن نشست و به شیاطین فرمان داد تا او را به همراه تختش بلند کنند و به آسمان ببرند. در حالی که او بر تخت خود نشسته بود، پرتوهای خورشید به جواهرات تخت او رسید و از آسمان با تمام رنگ‌های جهان به زمین تابید و کل زمین را روشن کرد.

پرتوهایی که از تخت جمشید به زمین تابید همه درختان و گیاهان را زنده کرده و آنها را سبز کرد و به درختانی پر از برگ تبدیل کرد. وقتی جمشید مثل خورشید طلوع کرد زندگی روی زمین شروع به شکوفایی کرد. مردم از دیدن جمشید حیرت زده شدند و به او حتی گنجینه‌ها و جواهرات بیشتری تقدیم کردند.

این روز جشن نوروز نامگذاری شده و اولین روز سال قرار داده شده است. جمشید بعداً مردم خود را از یک زمستان بسیار سرد و سخت نجات داد که ممکن بود باعث شود همه موجودات روی زمین به خاطر این سرما از بین بروند. وقتی که آریایی‌های هند و ایرانی سبک زندگی کوچ نشینی خود را به عنوان شکارچیان به پایان رساندند و در سرزمین‌های ایران ساکن و یک جا نشین شدند داستان‌های اساطیری نجات بخش با جمشید به عنوان شخصیت اصلی آن‌ها، به عنوان سمبل اساطیری مربوط به وقایع تاریخی ایران شناخته شد.

یک جا نشین ها به محصولات کشاورزی خود برای ادامهٔ حیاط وابستگی عمیقی داشتند و به همین دلیل تغییرات فصول برایشان بسیار اهمیت داشت. بنابراین نقطه اعتدال بهاری یک رویداد بسیار مهم در زندگی ایرانیان باستان بوده است.

بیشتر بخوانید: بازی‌های گروهی برای عید دیدنی‌های نوروز ۱۴۰۳

رسوم سنتی سال نو  ایرانی، از خانه تکانی تا سیزده بدر!

در شب آخرین چهارشنبه سال، جشنوارهٔ آتش بازی به نام چهارشنبه سوری ترتیب داده می‌شود که به آن چهارشنبه سرخ نیز گفته می‌شود. در این شب، در هفت نقطه آتش روشن می‌شود و مردم برای پرش از روی آتش‌ها دور هم جمع می‌شوند و در هنگام پریدن از روی آتش می گویند ” زردی من از تو و قرمزی تو از من “. این جملات در واقع استعاره‌ای به این معنی است که فرد بیماری خود را به آتش می‌دهد و سلامتی و گرمی را از آتش دریافت می‌کند. مردم همچنین هنگام روشن کردن آتش و خوردن غذا، آواز می‌خوانند و شادی و پای کوبی می‌کنند.

شخصیتی به نام حاجی فیروز که با لباس قرمز رنگ و با چهره‌ای که سیاه رنگ شده، آواز می‌خواند، ساز می زند و مردم را سرگرم می‌کند. در زمان‌های قدیم، این کار پیش از جشن نوروز انجام می‌شده تا به مردم اعلام کنند که جشن نوروز نزدیک است.

قبل از نوروز، خانواده‌های ایرانی هر سال قبل از فرا رسیدن بهار خانه‌های خود را به صورت کامل نظافت می‌کنند. به این رسم ایرانی (نظافت و مرتب کردن کلی خانه) به زبان فارسی خانه تکانی گفته می‌شود. پس از اتمام کار نظافت و مرتب کردن خانه، سفره‌ای سنتی در خانه انداخته می‌شود. این سفره به نام هفت سین شهرت دارد. هفت قلم موارد نمادینی که نام آنها با حرف “سین ” شروع می‌شود، به همراه وسایل مکمل دیگر که هر کدام نماد خاصی هستند روی سفره چیده می‌شوند. عدد هفت در فلسفه پارسی مفهوم مقدسی دارد و نمایانگر بسیاری از عناصر فرهنگی پارسی است.

بیشتر بخوانید: فال سال ۱۴۰۳ | طالع‌ بینی سال اژدها برای همه ماه‌ها

نمادهای هفت سین را بشناسید

سبزه: گندم کاشته شده نمادی از تولد دوباره طبیعت است.

سمنو: یک پورهٔ شیرین که با جوانه گندم درست می‌شود و نمادی از لحظات شیرین زندگی است.

سیب: سیب قرمز نمادی از زیبایی است.

سنجد: نمادی از عشق است.

سیر: نمادی از سلامتی است.

سماق: رنگ این ادویه ایرانی نمادی از رنگ آسمان سحر قبل از آن هنگام است که خورشید طلوع کند و نماد پیروزی نور بر تاریکی است.

سرکه: سرکه سمبل صبر است.

از میان موارد اضافی مکمل که در سر سفرهٔ هفت سین قرار می‌گیرد کتاب حماسه شاهنامه، کتاب شعر حافظ یا کتاب مقدس زرتشت به نام اوستا هر سه نماد حکمت هستند، آینه که نماد آسمان است و خود بازتابی از ذهن انسان است، شمع‌ها که نمادی از نور خوبی هستند، سکه‌ها نمادی ثروت هستند، ماهی قرمز که نمادی از زندگی و همچنین نماد آخرین ماه از تقویم پارسی نیز می‌باشد، گل‌های سنبل که با آمدن فصل بهار نمادی از رایحه‌های بهشتی هستند و تخم مرغ‌های رنگ شده نیز نمادی از باروری و آفرینش اند.

در ۲۰ یا ۲۱ مارس، تمام اعضای خانواده دور سفرهٔ هفت سین جمع می‌شوند و منتظر لحظه تحویل سال (اعتدال بهاری) می‌شوند که دقیقاً در لحظه‌ای اتفاق می افتد که خورشید از خط استوا در زمین عبور می‌کند. در این لحظه افراد خانواده هم دیگر را به آغوش می‌کشند و رو بوسی می‌کنند و هدایایی نیز به یکدیگر می‌دهند. غذاها و شیرینی‌های سنتی آماده می‌کنند و در کنار هم می‌خورند. ساز سنتی نواخته می‌شود و خانه پر از شادی می‌شود.

بیشتر بخوانید: طرز تهیه بیسکوییت مربایی، شیرینی ساده و لذیذ

جشن نوروز در سیزدهمین روز بهار با مراسمی که به آن سیزده بدر گفته می‌شود به معنای سپری کردن سیزدهمین روز نوروز در بیرون از خانه و در طبیعت است، پایانی پذیرد. در این روز خانواده‌ها ضمن لذت بردن از ورود بهار، پیک نیک ترتیب می‌دهند و به پارک‌ها و طبیعت می‌روند و در آنجا وقت می‌گذرانند. همچنین رسمی وجود دارد که گندم کاشته شده یا همان سبزهٔ هفت سین را با خود می‌آورند و ضمن اینکه آرزویی می‌کنند، آن را به رودخانه یا دریاچه می‌اندازند.

نوروز تقابل تضادهای بنیادین بین خوبی و بدی و همچنین بزرگ داشت و احترام به پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک که شعار مقدس زرتشت است، را برجسته می‌کند. این یک باور فلسفی باستانی است که از طلوع تمدن بشری رفتار و اخلاق بشر را شکل داده است. تضادها زندگی بشر را زیبا می‌کنند به این ترتیب که به انسان اجازه می‌دهند تا در هر لحظه قدردان زندگی باشد که به او داده شده. نوروزتان پیروز!