تاریخچه خانه تکانی عید نوروز | رسم و رسومات کهن ایرانی
نوروز چه روزی است؟
نوروز اولین روز بهار است و در روز اعتدال نجومی بهاری جشن گرفته می شود که معمولاً در ۲۱ مارس رخ می‌دهد. این جشن توسط بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان به عنوان آغاز سال جدید برگزار می شود و بیش از ۳۰۰۰ سال است که در بالکان، حوزه دریای سیاه، قفقاز، آسیای مرکزی، خاورمیانه و سایر مناطق جشن گرفته می‌شود.
جشن نوروز به معنای تأیید زندگی در هماهنگی با طبیعت، آگاهی از پیوند ناگسستنی کار سازنده و چرخه های طبیعی تجدید حیات و نگرش مشتاقانه و محترمانه نسبت به منابع طبیعی زندگی است.
نوروز همچنین با انواع زیادی از سنت‌های محلی، از جمله افسانه جمشید، پادشاهی در اساطیر ایرانی، همراه است. در ایران قدیم به جشن نوروز جشن جمشیدی نیز گفته می‌شد.
در طول هزاره گذشته، نوروز توسعه یافته و گسترش یافته است، و تأثیرات اجتماعی، مذهبی و فرهنگی جدیدی را در کنار جاده‌های ابریشم در بر گرفته است.
اگرچه سنت ها و آداب و رسوم همراه با جشن نوروز از کشوری به کشور دیگر متفاوت است، اما ویژگی‌های وحدت بخش بسیاری وجود دارد. در بیشتر مناطق، آماده‌سازی نمادین آتش و آب قبل از جشنواره انجام می‌شود و رقص‌های آیینی شامل پریدن از روی آتش و نهرها انجام می‌شود.
با توجه به اهمیت این آیین باستانی، نوروز در سال ۲۰۰۹ در فهرست میراث فرهنگی ناملموس بشریت یونسکو به ثبت رسید. علاوه بر این، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۰، ۲۱ مارس را روز جهانی نوروز اعلام کرد.
تاریخچه خانه تکانی در عید نوروز
با نزدیک شدن به نوروز، ایرانیان تلاش می کنند تا محیط زندگی خود را بازسازی کنند. به این فرآیند تمیز کردن خانه، خانه تکانی گفته می‌شود. ایرانی ها چند هفته مانده به سال نو را به این کار می‌گذرانند. فرش ها را برمی دارند، می شویند، زمین، دیوارها، مبلمان و هر چیز دیگری را تمیز می‌کنند.
این امر که از اندیشه زرتشتیان مبنی بر تطهیر با پاکیزگی به عنوان اقدامی برای دور نگه داشتن شر از پادشاهی نیک نشات می گیرد. خانه تکانی به طور نمادین به ارواح نیاکان نشان می دهد که خویشاوندان آنها آماده و مایل به پذیرایی از آنها هستند.
به عبارت دیگر، از آنها دعوت می شود تا در خانه های قبلی خود فرود آیند تا سبزه‌ها را که منبع اصلی رزق و روزی آنها که در روزهای طولانی و سرد زمستان تمام شده است بارور کنند.
ایرانی ها گلدان‌های پژمرده را می‌شکنند، ظروف مسی خود را برق می‌اندازند، خانه تکانی می‌کنند چرا که آنها معتقد هستند که با انجام این کارها روح کهنه و انرژی‌های بد و ارواح نا آرام را از خانه بیرون می‌کنند.
مردم ایران با نظافت خانه خود و خرید لباس نو و همچنین خرید گل شروع به آماده شدن برای نوروز می کنند. در ارتباط با “تولد دوباره طبیعت”، نظافت گسترده بهاره یک سنت ملی است که تقریباً در همه خانواده های ایران رعایت می‌شود. این امر به لباس شخصی نیز تعمیم داده می شود و مرسوم است که حداقل یک دست لباس جدید بخرید.
برخی از کارشناسان معتقدند نظافت خانه سنتی است که در آیین زرتشتی نقل شده است. جواد انصافی محقق در کتابی با عنوان «نوید بهار» می‌گوید:
نظافت خانه یکی دیگر از مراسم ایرانیان در آستانه سال نو است. حتی در برخی از روستاها خانه های خود را سفید می کردند و همه چیز را نو می ساختند. بیرون انداختن اثاثیه کهنه و شکستن ظروف قدیمی از دیگر کارهایی بود که آنها برای آماده شدن برای سال نو انجام دادند و معتقد بودند که بدشگونی و انرژی‌های بد و روح‌های پلید را از بین میبرد. بعدها دانشمندان متوجه شدند که ترک‌های ظروف و تجهیزات مکان مناسبی برای رشد میکروب‌ها هستند.
ایرانیان باستان معتقد بودند که شیطان و ارواح بد در گوشه‌های تاریک خانه ساکن هستند، این دلیلی بود که آنها قبل از نوروز خانه را تمیز کردند یا به اصطلاح دیگر خانه تکانی می‌کردند، سپس به بدن خود رسیدگی می‌کردند، اصلاح می‌کردند، موهایشان را کوتاه می‌کردند، ناخن‌هایشان را مرتب می‌کردند و لباس‌های نو می‌پوشیدند.
مهم‌ترین درسی که از آیین خانه تکانی ایرانیان می‌توان گرفت این است که دریافته‌اند اگر خانه و محیط زندگی خود را به طور دوره‌ای نظافت نکنند، موارد بسیاری باعث مشکلات سلامتی می‌شود. بنابراین، مراسم خانه تکانی، مبنایی برای یک روال بهداشتی بسیار مورد نیاز فراهم کرده است.
بیشتر بخوانید: مهارت‌های اساسی خانه تکانی در عید که باید بدانید!
در خانه تکانی چه کارهایی انجام می‌شود؟
همانطور که گفتیم، خانه تکانی یکی از سنت‌های ایرانیان است و پیش از شروع سال جدید انجام می‌شود. از گذشته تا به امروز، این سنت تغییراتی داشته اما همواره بر پایه تمیزی و پاکیزگی استوار بوده است. امروزه، از روش‌های مختلف خانه تکانی می‌توانید پیش از شروع سال جدید، منزل خود را نو نوار کنید.
تمیز کردن آشپزخانه
یکی از مهم‌ترین کارهایی که در خانه تکانی انجام می‌شود، تمیز کردن آشپزخانه است. آشپزخانه قلب تپنده هر خانه است و پاکیزگی آن، ارتباط مستقیم با تمیزی خانه دارد. در طول خانه تکانی، می‌توانید بخش‌های مختلف آشپزخانه مثل کابینت‌ها، گاز، هود، یخچال و سطح زمین را تمیز کنید.
بیشتر بخوانید: پیام تبریک عید نوروز ۱۴۰۳
کدام بخش در آشپزخانه از همه مهم‌تر است؟
نمی‌توان به صورت مستقیم گفت که کدام بخش آشپزخانه از بقیه مهم‌تر است. دلیل این موضوع این است که همه بخش‌های آن، با توجه به میزان اهمیتی که در خانه دارند، نیاز به رسیدگی دارند. در زمان خانه تکانی نیز تمیز کردن آشپزخانه امری مهم است و نیاز است به خوبی انجام شود.
برای شروع نظافت آشپزخانه می‌توانید به سراغ سینک بروید و با استفاده از روش‌های تمیز کردن سینک ظرفشویی، آن را به خوبی تمیز کنید. البته این کار را بهتر است در طول روز یا هفته‌ی عادی (پیش از خانه تکانی) انجام دهید تا سینک سالم بماند و استیل یا سرامیک آن آسیب نبیند.
بیشتر بخوانید: ۶ تغییر کوچک با تاثیر بزرگ در خانه تکانی
تمیز کردن پذیرایی
پذیرایی و اتاق نشیمن خانه نقطه‌ای است که هر روزه چندین بار در آن حضور داریم و زمان زیادی را در آن سپری می‌کنیم. تمیزی و پاکیزگی اتاق نشیمن می‌تواند تأثیر زیادی بر آرامش افراد خانه داشته باشد. در طول خانه تکانی، بخش‌های مختلفی از اتاق نشیمن مثل تلویزیون، میز تلویزیون، مبلمان، فرش، میزها و لوستر را نظافت کنید.
تمیز کردن اتاق خواب
در باب تمیزی اتاق خواب صحبت‌های زیادی زده می‌شود. برای داشتن یک خواب آرام و تجربه یک صبح دلنشین، خوب است که به نظافت اتاق خواب اهمیت دهید. برای این کار، در طول خانه تکانی، می‌توانید تخت خواب، ملحفه‌ها، روبالشتی‌ها، پتوها، پرده اتاق خواب، داخل کمدها و کشوها را به خوبی نظافت کنید.
منابع: themedialine / unesco/ saednews
