اصطلاح آدم‌های سمی در روانشناسی و علوم رفتاری در طول یک دهه گذشته رواج پیدا کرده است. این اصطلاح توسط برخی از روانشناسان و یا مربیان توسعه فردی، برای آدم‌هایی استفاده شده است که با رفتارشان به دیگران در محیط کاری یا اجتماعی آسیب می‌رسانند. در واقع این افراد مانعی برای سلامت روانی و موفقیت اطرافیان خود، معرفی شده‌اند. امروز نیز این اصطلاح در شبکه‌های اجتماعی و گفتگوهای روزمره و رسانه‌ها به طور گسترده‌ای استفاده می‌شود تا به رفتارها و کنش‌های آسیب رسان برخی افراد اشاره کند.
در نتیجه اصطلاح آدم‌های سمی یک مفهوم عامیانه روانشناختی و اجتماعی است که به افرادی که رفتارهای مخرب آسیب زا دارند اطلاق می‌شود. در این مقاله از اُکالا بلاگ می‌خواهیم به برخی از ویژگی‌های این افراد بپردازیم و همچنین راهکارهای برخورد با این افراد برای در امان ماندن از آسیب. با ما همراه باشید.
ویژگی‌های افراد سمی
در ادامه با ویژگی‌های افراد سمی آشنا شوید.
۱- رفتار پرخاشگرانه
آدم‌های سمی دارای رفتار پرخاشگرانه، توهین‌آمیز و تحقیرآمیزی نسبت به دیگران هستند. آنها عموماً با کنایه و به تندی و با صدای بلند صحبت می‌کنند و در گفتگوهایشان کلمات زیادی برای تحقیر و توهین به دیگران دیده می‌شود. آنها معمولا در صحبت‌هایشان حق به جانب هستند و نگاه بالا به پایینی به دیگران دارند.
۲- ایجاد تنش و درگیری
آدم‌های سمی فضای آرام و بدون تنش را دوست ندارند و دائماً در حال درست کردن مقدمه‌ای برای یک درگیری یا تنش در محیط اطراف خود هستند. داشتن یک فضای آرام و راحت با وجود چنین افرادی امکان پذیر نیست.
۳- سو استفاده
آدم‌های سمی از لحاظ عاطفی و روانی از دیگران سو استفاده خواهند کرد. آنها ممکن است از طریق قرار دادن دیگران در تنگنا و فشار روانی به باج‌گیری عاطفی و روانی دست بزنند. سوء استفاده فیزیکی و نادیده گرفتن حریم جسمی دیگران نیز از طرف آدم‌های سمی دیده می‌شود.
۴- نادیده گرفتن احساسات و نیازهای دیگران
برای آدم‌های سمی تنها احساسات و نیازهای خود مهم است و دیگران در مرتبه‌ای که احساسات و نیازهایشان دیده شود قرار ندارد. در واقع برای آنها هیچکس جز خودشان مهم نیست و اهمیتی به احساسات و نیاز دیگران نمی‌دهند.
بیشتر بخوانید: ترفندهای ساده شخصیت شناسی از روی دستخط
۵- دورویی و فریبکاری
دروغ بخش اصلی فتار آدم‌های سمی است. دروغگویی دورویی و فریبکاری نه تنها آدم‌های سمی را دچار بحران‌های اخلاقی نمی‌کند بلکه باعث لذت و خوشحالی آنها خواهد بود. دروغ گفتن خود نوعی مقدمه برای تنش‌های بیشتر است.
۶- عدم پذیرش مسئولیت
آدم‌های سمی هیچگونه مسئولیتی را در قبال اعمال یا رفتار خود نمی‌پذیرند. آنها در لحظه هر کاری که دوست داشته باشند انجام می‌دهند و در نهایت شما را به عنوان مقصر و مسئول همه کارها معرفی می‌کنند.
ویژگی‌های یک رابطه سمی
همانطور که تا اینجا خواندیم، وجود افراد سمی در خانواده و محیط‌های کار یا اجتماعی می‌تواند به دیگران آسیب‌های جدی وارد کند. شناختن و دوری کردن از این افراد می‌تواند به حفظ سلامت روانی دیگران کمک کند. روابطی که با افراد سمی برقرار می‌کنیم برای یک یا هر دو طرف آسیب‌زا و اختلال زا است. رابطه با یک فرد سمی به نام رابطه سمی شناخته می‌شود که ویژگی‌های زیر را دارد:
۱- نبود احترام
در یک رابطه سمی با وجود رفتار تحقیرآمیز و پر از کنایه و توهین فرد سمی، احترامی وجود ندارد. حتی فرد سالم در این رابطه، نمی‌تواند احترام و ارزش خود و دیگری را حفظ کند، چرا که برای این کار نیاز به همراهی هر دو طرف رابطه است.
۲- کنترل شدن
فرد سمی در رابطه تلاش می‌کند تا دیگران را کنترل کند و بر آنها سلطه داشته باشد. چرا که او خود را محور همه چیز و با ارزش‌تر و باهوش‌تر و از همه نظر بهتر از دیگران می‌داند، و اهمیتی برای نظرات دیگران قائل نیست. در نتیجه می‌خواهد دیگران را آنطور که می‌خواهد به حرکت درآورد.
بیشتر بخوانید: با این ۸ قدم، دوباره از نو شروع کن!
۳- عدم تعادل
یک رابطه سمی تعادل نخواهد داشت. چرا که فرد سمی مرزهای دیگران را به رسمیت نمی‌شناسد. چرخش بین افراط و تفریط در این رابطه زیاد است. چرا که یکی از طرفین، گاه بسیار صمیمی و نزدیک، و به ناگهان سرد و بی‌علاقه می‌شود. تحمل چنین رابطه نامتعادلی برای یک فرد سالم بسیار سخت خواهد بود.
۴- نگرانی دائمی
در یک رابطه سمی، فردی که سالم است به صورت دائمی نگران بروز خود و قضاوت شدن از طرف فرد سمی است. در نتیجه چنین رابطه‌ای عاری از صمیمیت و راحتی خواهد بود.
نکات لازم برای تبدیل نشدن به یک فرد سمی
شاید به نظر برسد که ما از اینکه به فردی سمی تبدیل شویم در امانیم و اینطور افراد به صورت ذاتی و مادرزاد سمی و زهرآگین هستند. اما این حقیقت ندارد. هر کدام از ما ممکن است با بی‌توجهی و عدم مسئولیت پذیری تبدیل به یک فرد سمی شویم. پس بهتر است مراقب سلامت روان خود باشیم. اینجا به مواردی اشاره می‌کنیم که برای اینکه تبدیل به فرد سمی نشویم لازم است آنها را رعایت کنیم:
۱- خودآگاهی
هر چقدر که بهتر خودمان را بشناسیم و نسبت به رفتار خود آگاهی پیدا کنیم بهتر می‌توانیم که درونیات و رفتار خود را کنترل کنیم و از رفتن به سمت تبدیل شدن به آدم سمی پیشگیری کنیم.
۲- تلاش برای همدلی و دیدن دیگران
لازم است که بتوانیم احساسات و نیازهای دیگران را ببینیم تا از خودمحوری و خودشیفتگی دور شویم. تقویت همدلی می‌تواند به این امر کمک کند.
بیشتر بخوانید: چگونه یک رابطه خوب می‌تواند زندگی شما را بهبود بخشد؟
۳- کنترل هیجان‌ها و رفتارهای هیجانی
همه ما هیجانات منفی را احساس خواهیم کرد اما لازم است که ابراز این هیجانات به شکل سازنده و غیر پرخاشگرانه‌ای باشد. می‌توانیم از تکنیک‌های زیادی برای ابراز هیجان منفی که در عین سازنده بودن، به دیگران آسیب نمی‌رساند استفاده کنیم.
۴- پذیرش انتقاد
نه تنها نیاز است که انتقادات دیگران را بپذیریم بلکه مهم است که بتوانیم خود نیز رفتارهای خود را منتقدانه بررسی کنیم و در مقابل پذیرش نقص‌های خود با فکری باز عمل کنیم.
۵- تلاش برای رشد
هر چقدر که بیشتر به فکر رشد و پیشرفت خود باشیم بیشتر می‌توانیم از رفتارهای سمی دوری کنیم. رشد و پیشرفت هم از لحاظ رفتاری و روانی هم از لحاظ حس خوشایندی که در ما ایجاد می‌کند می‌تواند به دوری از رفتارهای آسیب‌زا کمک کند.
۶- تعادل داشتن در روابط
لازم است که در روابط خود از افراط و تفریط دوری کرده و مرزهای خود و دیگران را به رسمیت بشناسیم و محدوده شخصی خود و دیگران را محترم بشماریم.
همانطور که خواندید، روابط سمی زمانی به وجود می‌آید که رفتارهای زهرآگینی از یک طرف رابطه دیده می‌شود. اما قضاوت و برچسب آدم سمی به این راحتی نیست، و نمی‌توانیم با دیدن هر رفتار اشتباهی، فردی را به سمی بودن متهم کنیم. بهتر از قبل از آن، به خودمان بازگردیم و اشتباهات خودمان در رابطه را بسنجیم. شما چه تجربه‌ای از آدم‌های سمی یا روابط سمی داشته‌اید؟ مشتاق خواندن نظرات شما در این مطلب از مجله سبک زندگی اکالا هستیم.
من هستی دفتری هستم، دانش آموخته روزنامه‌نگاری، روانشناسی و علوم اعصاب شناختی. بزرگترین دغدغه من در حوزه کاری، شناخت انسان‌ها و کمک بهشون برای داشتن ذهن و روانی سالم و تواناست. در مسیرم چیزهای زیادی هم از کتاب‌ها و نظریه‌ها و هم از تجربه‌های دیگران یاد گرفتم و اینجا سعی دارم دریافت خودم از بعضی مسائل رو به زبان ساده برای شما بنویسم. امیدوارم که نوشته‌هام بتونه اندکی راهنما و کارگشا باشه.
