بسیاری از دانشآموزان ممکن است در دوره زمانی خاصی شاهد نوساناتی در نمرات تحصیلی و دستاوردهای مربوط به آن باشند و با افت تحصیلی یا کم انگیزه بودن روبرو شوند. عوامل زیادی در شکل‌گیری چنین موضوعی در دانشآموزان نقش دارند که در ادامه این مطلب از مجله اُکالا به آنها اشاره خواهیم کرد و به شما کمک می‌کنیم تا بر این عوامل غلبه کنید.
۵ عامل مهم در انگیزه تحصیلی و افت آن
در آموزش نقش انگیزه بسیار مهم است. اگر دانش‌آموز نخواهد یا تمایلی به یادگیری مطلبی نداشته باشد، نمی‌توان وی را به زور ناچار به آموختن کرد. با این حال گاهی والدین و سایرین از نقش مهم انگیزه در یادگیری غافل می‌شوند و حتی با برخی کارها به این بی‌انگیزگی دامن می‌زنند. به طور کلی از میان رفتن انگیزه چهار عامل دارد.
- اولی به عوامل فردی برمی‌گردد و مواردی مانند پایه ضعیف تحصیلی، برداشت نامناسب از ظرفیت خود، تنبلی و برنامه نداشتن، اضطراب و بلوغ را شامل می‌شود.
- دومی عوامل خانوادگی است که شامل شیوه بزرگ شدن فرزندان در خانواده، دعواها یا طلاق والدین، سطح فقر و کار کردن دانش‌آموز است.
- سومین مورد از دست رفتن انگیزه به عوامل آموزشگاهی برمی‌گردد که عمدتا ناشی از محتوای دروس، نقش معلم و ارتباط او با دانشآموزان و فضای کلی مدرسه است.
- چهارمین موضوعی که در سال‌های اخیر نقش پررنگی در زندگی افراد داشته و در تحصیلات نیز خود را نشان می‌دهد، آسیب‌های مربوط به رسانه‌های اجتماعی، فضای مجازی و اینترنت است.
- آخرین موردی هم که در کاهش انگیزه تحصیلی افراد موثر است، عوامل اجتماعی است.
در ادامه به برخی از این موارد بیشتر اشاره می‌کنیم.
عوامل فردی کاهش انگیزه تحصیلی
همان طور که گفتیم، اولین موردی که در کاهش انگیزه دانشآموزان و افت تحصیلی آنها نقش دارد، عوامل فردی است. در ادامه به برخی از مهمترین موارد اثرگذار در این حوزه می‌پردازیم.
هدف داشتن
یکی دیگر از مهمترین مواردی که روی بازدهی دانشآموزان و کسب نمرات آنها تاثیر می‌گذارد، هدف آنها است. پیش می‌آید که گاهی دانشآموزان هدف خود از تحصیل را گم می‌کنند یا هدف قبلی‌شان برای آنها کمرنگ‌تر می‌شود. همین موضوع هم روی تلاش و انگیزه آنها تاثیر می‌گذارد.
در این حالت والدین می‌توانند با آنها شفاف صحبت کنند یا در صورت لزوم از یک مشاور کمک بگیرند. در واقع باید سعی شود دلیل نگرانی آنها و از بین رفتن هدفشان پیدا شود و تا جایی که ممکن است رفع شود یا هدف‌های جدیدتری مطرح گردد.
پایه ضعیف تحصیلی
برخی از دانشآموزان به ویژه کسانی که در شرایط کرونا تعلیم دیدند، ممکن است با کاستی‌هایی در مفاهیم پایه روبرو شده باشند. به همین دلیل هم وقتی سطح دروس بالاتر برود، آنها را دشوار می‌بینند و به علت یاد نگرفتن انگیزه کمتری هم پیدا کنند و به نوعی از درس دلسرد شوند. این موضوع با مرور دوباره دروس پایه و تقویت آنها قابل رفع است.
بیشتر بخوانید: نحوه برخورد با دانش آموز لجباز
برداشت نامناسب از خود
برخی از دانشآموزان به دلایلی مانند تلقین دیگران، ممکن است فکر کنند که ضعیف یا ناتوان از یادگیری هستند. همین موضوع انگیزه آنان را در یادگیری و آموزش تحت تاثیر قرار می‌دهد. باید دقت داشت که مشکلات زیادی می‌تواند روی زندگی فرد اثر بگذارد و به صورت دوره‌ای عملکرد او را مختل کند. به همین دلیل باید با برداشت‌های اشتباه مقابله کرد.
تنبلی و برنامه نداشتن
گاهی اوقات نیز اگر دانش‌آموزی برنامه مشخصی نداشته باشد، با بی‌انگیزگی برای درس خواندن روبرو شود. وقتی اغلب زمان به سایر کارها تخصیص یابد یا زمان و برنامه مشخصی برای پرداختن به امور تحصیلی وجود نداشته باشد، ممکن است درس خواندن به نوعی مزاحم فرد تلقی شود. برنامه مشخص می‌تواند این مشکل را حل کند.
بلوغ و اضطراب
بلوغ می‌تواند همراه با خود مشکلاتی را برای نوجوان‌ها ایجاد کند. تغییرات خلقی و انواع و اقسام اتفاقات این دوران می‌تواند روی افت تحصیلی موثر باشد. علاوه بر بلوغ، اضطراب نیز می‌تواند از دیگر عوامل اثرگذار بر افت تحصیلی باشد.
این موضوع به خصوص در موردی که فشار روی دانش‌آموز زیاد است، دیده می‌شود. باید به این نکته دقت داشته باشید که انتظارات از فرزندتان معقول باشد و فشار بسیار زیادی به وی تحمیل نکند. انتظارات نابجا یا فشار نادرست می‌تواند باعث کاهش انگیزه دانش‌آموز شود.
بیشتر بخوانید: اضطراب دانشآموزان را چگونه درمان کنیم؟
عوامل خانوادگی موثر بر افت تحصیلی
دسته دومی که روی افت تحصیلی دانش‌آموز موثر هستند، عوامل خانوادگی هستند. این عوامل نیز تاثیر زیادی روی فرد دارند. شیوه بزرگ شدن فرزند در خانواده ممکن است روی نگرش آنان به تحصیل اثر بگذارد.
به عنوان مثال الزام بیش از حد یا انتظارات بیش از حد از دانشآموزان و به طور کلی نحوه رفتار با آنها را می‌توان در رویکرد دانشآموزان به تحصیل موثر دانست. طلاق یا دعواهای بین والدین نیز دانش‌آموز را از نظر روانی تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به همین دلیل بهتر است دعواها یا طلاق با توجه به فرزند و آینده وی صورت بگیرد. فقر یا کار کردن دانش‌آموز نیز می‌تواند وقت دانش‌آموز و انگیزه او را برای تحصیل کمتر کند.
عوامل آموزشگاهی موثر بر افت تحصیلی
یکی دیگر از موضوعات مهمی که روی انگیزه دانشآموزان برای درس خواندن موثر است، آموزشگاه است. انتخاب یک آموزشگاه مناسب می‌تواند مشکلات انگیزشی ناشی از فضای تحصیل را تا حدودی رفع کند.
علاوه بر این، معلمان خوب و تعامل آنها با دانشآموزان در علاقه و اشتیاق دانشآموزان با آن دروس موثر هستند. در نهایت نیز محتوای دروس قرار می‌گیرد. اگر دانش‌آموزی دچار افت در درس‌هایی شده است، ممکن است با چند عامل روبرو باشد.
اولین مورد پایه ضعیف یا مشکلات ناشی از اضطراب، خانواده یا فضای آموزشی است اما ممکن است عامل دیگری هم در کار باشد. شاید دانش‌آموز علاقه‌ای به محتوای دروس ندارد. در این حالت یا باید دروس به نوع متفاوتی درس داده شود یا فرد نباید با اجبار والدین برای خواندن رشته خاصی مواجه باشد بلکه باید دروس و محتوایی که دوست دارد را ادامه دهد.
عوامل پایانی
در پایان می‌توان به نقش استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی در افت تحصیلی اشاره کرد. این استفاده بهتر است محدود باشد. علاوه بر این، عوامل اجتماعی مانند شرایط اقتصادی، فقر و بیکاری تحصیل‌کرده‌ها هم ممکن است روی دانشآموزان و دید آنها نسبت به درس خواندن موثر باشند. در این شرایط بهتر است چشم‌انداز مثبت نسبت به یادگیری خوب و مهارت‌آموزی در کنار تحصیل را یادآور شد.
طبق آنچه در این مقاله از مجله سبک زندگی اُکالا خواندید، در مجموع، تا جایی که ممکن است عوامل فردی، خانوادگی، آموزشگاهی، ارتباطاتی و اجتماعی باید مناسب باشند تا افت تحصیلی دانش‌آموز در دوران بلوغ کنترل شود و فرد از این دوره به راحتی و با موفقیت تحصیلی عبور کند.
