همه چیز راجع به کمبود سدیم در بدن (Hyponatremia)
معنی کمبود سدیم خون چیست؟
سدیم یک الکترولیت ضروری برای بدن شما است که به حفظ تعادل آب در داخل و بیرون سلول‌های بدن شما تا حدود زیادی کمک می‌کند. وجود این ماده همچنین برای عملکرد مناسب ماهیچه‌ها و عصب‌های بدن شما ضروری است. همچنین به حفظ مقدار ثابت فشار خون کمک می‌کند.
کمبود سدیم در خون شما به عنوان هیپوناترمیا (hyponatremia) هم شناخته می‌شود. هنگامی اتفاق می‌افتد که آب و سدیم در بدن شما از تعادل خارج شوند. به عبارت دیگر، زمانی اتفاق می‌افتد که مقدار آب بیش از اندازه در بدن شما وجود دارد یا سدیم کافی در خون شما وجود ندارد.
هیپوناترمیا یک اصطلاح پزشکی است که به منظور توصیف کمبود سدیم بکار می‌رود. هنگامی که تعادل الکترولیت بدن برهم می‌خورد، فرد دچار هیپوناترمی می‌شود. چنانچه مقدار مایع موجود در بدن بیش از حد شود، به این دلیل که این مایع موجب رقیق شدن سدیم می‌گردد و چنانچه سطوح سدیم موجود در بدن بیش از اندازه پایین باشد، این وضعیت برای فرد اتفاق می‌افتد. ابتلا به اسهال یا استفراغ بیش از حد می‌تواند منجر به کمبود سدیم گردد. ورم و یا ِادِم یا جمع شدن بیش از حد مایع نیز می‌تواند موجب هیپوناترمی شود. در اختلالاتی مانند نارسایی احتقانی قلب و نارسایی کلیه، بدن اغلب مایع بیشتری را حفظ کرده و به این ترتیب، سدیم رقیق می‌شود. تعرق بیش از حد می‌تواند به کاهش مایعات بدن و سدیم منجر گردد. بطوریکه این امر می‌تواند عملکرد طبیعی بدن را مختل سازد.
به طور معمول، مقدار سدیم شما باید بین ۱۳۵ تا ۱۴۵ میلی اکویولنت در لیتر (mEq/L) خون باشد. هیپوناترمیا زمانی اتفاق می‌افتد که مقدار سدیم خون شما به زیر ۱۳۵ (mEq/L) برسد.
“بیشتر بخوانید: نمک خوب است یا بد؟?“
علائم کمبود سدیم در خون
علائم کمبود سدیم خون می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. اگر مقدار سدیم بدن شما به تدریج کمتر شود، ممکن است دچار علائم و عوارض منفی در بدن خود بشود. اگر این علائم خیلی سریع از بین نرود، ممکن است علائم شما شروع به بیشتر شدن کند و شدیدتر شود.
از دست دادن سریع سدیم بدن یک حالت اورژانس پزشکی است. این قضیه می‌تواند باعث از دست دادن هوشیاری، تشنج و حتی اغما در افراد شود.
بعضی از علائم متداول کمبود سدیم خون در زیر آورده شده است:
• ضعف
• خستگی یا انرژی کم
• سردرد
• حالت تهوع
• استفراغ
• گرفتگی عضلات یا اسپاسم
• گیجی
• تحریک پذیری
علت‌های بوجود آمدن کمبود سدیم
بسیاری از عوامل می‌توانند باعث بوجود آمدن کمبود سدیم خون شوند. اگر بدن شما آب و الکترولیت زیادی از دست بدهد ممکن است مقدار سدیم خون شما خیلی کم شود. هیپوناترمیا همچنین می‌تواند به خاطر بوجود آمدن برخی از بیماری‌ها یا مشکلت پزشکی دیگر در بدن بوجود آید.
علل کمبود سدیم عبارتند از:
• استفراغ شدید یا اسهال
• مصرف داروهای خاص، از جمله داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد درد
• مصرف دیورتیک‌ها یا داروهای ادرار آور
• نوشیدن آب زیادی هنگام ورزش (این بسیار نادر است)
• کمبود آب بدن
• بیماری‌های کلیه یا نارسایی‌های کلیه
• بیماری کبد
• مشکلات قلبی، مانند نارسایی بسته شدن رگ‌های قلب
• اختلالات غده آدرنال، مانند بیماری آدیسون، که بر توانایی غدد آدرنال شما در تنظیم تعادل سدیم، پتاسیم و آب بدن شما تأثیر می‌گذارد
• کم کاری تیروئید
• دچار شدن به بیماری پالیدپسی، بیماری که در آن تشنگی بیش از حد باعث می‌شود بیش از حد مایعات بنوشید
• استفاده از قرص‌های روان گردان (اکستازی)
• سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادراری (SIADH)، که باعث می‌شود بدن شما آب را حفظ کند
• دیابت بی مزه، بیماری نادر که در آن بدن هورمون ضد ادراری ایجاد نمی‌کند
• سندرم کوشینگ، که باعث بالا رفتن سطح کورتیزول می‌شود (این بیماری نادر است)
چه کسانی بیشتر در معرض خطر کمبود سدیم هستند؟
برخی عوامل خطر بوجود آمدن کمبود سدیم خون را در شما تا حدودی بیشتر می‌کنند که بعضی از آن‌ها در زیر آورده شده‌اند:
• بالا رفتن سن
• استفاده از دیورتیک و داروهای ادرار آور
• استفاده از داروهای ضد افسردگی
• انجام ورزش‌های با فعالیت بالا به صورت مداوم
• زندگی در آب و هوای گرم
• رژیم غذایی که به مقدارکافی سدیم ندارد
• نارسایی قلبی، بیماری کلیوی، سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادراری (SIADH) یا سایر بیماری‌ها
اگر در معرض خطر مبتلا شدن به کمبود سدیم هستید، ممکن است لازم باشد که در مورد مصرف الکترولیت‌ها و آب بیشتر دقت داشته باشید.
آزمایش کمبود سدیم در خون
آزمایش خون می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا کمبود سدیم را بررسی کنید. حتی اگر علائمی از کمبود سدیم خون ندارید، پزشک ممکن است یک پانل متابولیک اولیه را برای شما تجویز کند. این آزمایش مقدار الکترولیت‌ها و مواد معدنی موجود در خون شما را آزمایش می‌کند. این می‌تواند کمبود سدیم خون را در افرادی که حتی هیچ علائمی ندارند تشخیص دهد.
اگر مقدار سدیم خون شما غیر طبیعی باشد، پزشک آزمایش ادرار را برای بررسی مقدار سدیم در ادرار شما انجام می‌دهد. نتایج این آزمایش به پزشک شما کمک می‌کند تا علت کمبود سدیم خون شما را تعیین کند:
• اگر میزان سدیم خون شما پایین است اما میزان سدیم ادرار شما زیاد است، بدن شما بیش از حد سدیم را دفع می‌کند.
• مقدار سدیم پایین هم در خون و هم در ادرار شما بدین معنی است که بدن شما به مقدار کافی سدیم دریافت نمی‌کند. همچنین ممکن است مقدارآب زیادی در بدن شما وجود داشته باشد.
درمان کم خونی (کمبود سدیم)
درمان کمبود سدیم خون بسته به علت ایجاد این مشکل در شما می‌تواند متفاوت باشد. این درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• قطع یا کم کردن مصرف مایعات
• تنظیم مقدار داروهای ادرار آور
• مصرف دارو برای علائمی مانند سردرد، حالت تهوع و تشنج
• درمان مشکلات و بیماری‌های اساسی
• تزریق محلول سدیم داخل رگ (IV)
پیشگیری از مبتلا شدن به کمبود سدیم خون
تعادل داشتن مقدار آب و الکترولیت شما می‌تواند به جلوگیری از کمبود سدیم خون کمک کند.
اگر یک ورزشکار هستید، نوشیدن مقدار مناسب آب در هنگام ورزش مهم است. همچنین باید توجه داشته باشید که نوشیدن مایعات آبگیری مجدد مانند نوشیدنی‌های Gatorade یا Powerade می‌تواند در این مورد کمک کننده باشد. این نوشیدنی‌ها دارای الکترولیت از جمله سدیم هستند. آن‌ها کمک می‌کنند که مقدار سدیمی که از طریق عرق کردن از بدن خارج شده به سرعت جایگزین شود. در صورت از دست دادن مایعات زیاد از طریق استفراغ یا اسهال، مصرف این نوشیدنی‌ها تا حدودی می‌تواند مفید باشد.
در طی یک روز معمولی، زنان باید ۲.۲ لیتر مایعات بنوشند. مردان باید ۳ لیتر مایعات بنوشند. هنگامی که به اندازه کافی مایعات جذب بدن شوند، ادرار شما به رنگ زرد کم رنگ و روشن خواهد شد و دیگر احساس تشنگی نمی‌کنید.
بسیار مهم است که اگر در شرایط زیر قرار دارید مایعات بیشتری مصرف کنید:
• هوا گرم است
• در ارتفاعات بالا قرار دارید
• شما در دوران بارداری یا شیر دهی هستید
• شما استفراغ می‌کنید
• شما اسهال دارید
• شما تب دارید
شما نباید بیش از ۱ لیتر آب در ساعت بنوشید. فراموش نکنید که قادر هستید مقدار خیلی زیادی آب را به سرعت بنوشید اما این کار درست نیست.
بیشتر بدانید: ۳ فایده‌ی ویتامین D که شما را شگفت زده می‌کند
اختلالات و مشکلات دیگر در رابطه با الکترولیت: هایپرناترمیا
هایپرناترمیا نادر است. این بیماری در شرایطی رخ می‌دهد که فرد به دلیل دسترسی کم به آب یا بوجود آمدن مشکل در احساس کردن تشنگی، آب کافی دریافت نکند. این بیماری کمتر بوسیلهٔ بیماری دیابت بیمزه بوجود می‌آید و هنگامی بوجود می‌آید که مقدار سدیم خون از ۱۴۵ واحد بیشتر شود.
هایپرناترمیا می‌تواند باعث بوجود آمدن بعضی علائم زیر بشود:
• گیجی
• تحریک پذیری عصبی عضلانی
• دچار شدن به مشکلا هایپررفلکسی
• تشنج
• کما
