معرفی ۱۲ ادویه محبوب و اصیل ایرانی در آشپزی + کاربرد آن‌ها
آشپزی ایرانی با افزودن انواع ادویه‌ها، طعم و عطرهای خاص در غذاها به ارمغان می‌آورد. ادویه‌ها در آشپزی ایرانی نه تنها به غذاها طعم و عطر خاصی می‌بخشند، بلکه اغلب به عنوان مواد اصلی در تهیه غذاها استفاده می‌شوند. ادویه‌های ایرانی اصیل، از زمان‌های قدیم مورد استفاده قرار می‌گرفتند و به مرور زمان تنوع بیشتری یافته اند.
این ادویه‌ها به غذاها طعم، رنگ و عطری منحصر به فرد می‌بخشند و موجب تمایز غذای ایرانی از سایر سبک‌های آشپزی جهان می‌شود. از جمله ادویه‌های پرکاربرد می‌توان به هل، دارچین، فلفل سیاه، زردچوبه اشاره کرد که در تهیه انواع غذاهای خورشتی، پلوها، آش‌ها و سس‌ها استفاده می‌شوند.
بکارگیری ادویه های اصیل ایرانی در آشپزی نشان از تاریخ و فرهنگ پویای ایران دارد و نمادی از غنای فرهنگی این سرزمین است. به همین علت در این مقاله از بلاگ اکالا به بیان مطالبی در خصوص معرفی انواع ادویه های اصیل ایرانی پرداخته‌ایم.
معرفی انواع ادویه‌های اصیل ایرانی و کاربرد آن‌ها
همانطور که پیش از این نیز بیان شد، ادویه‌ها در آشپزی ایرانی نقش بسیار مهمی دارند و به غذاها طعم و عطر خاصی می‌بخشند. در ادامه، به بیان چند مورد از پرکاربردترین ادویه‌های ایرانی اصیل که بسیار در آشپزی ایرانی محبوب هستند پرداخته‌ایم.
۱- زعفران ادویه گران و ارزشمند
زعفران یکی از گران‌ترین و ارزشمندترین ادویه‌های جهان است. ایران به عنوان تولیدکننده اصلی زعفران، شهرت جهانی دارد. این ادویه با رنگ زرد شگفت‌انگیز و عطر و طعم خاصی که به غذاها می‌بخشد، در آشپزی ایرانی بسیار استفاده می‌شود. همچنین می‌توان زعفران را به عنوان یکی از قوی‌ترین گیاهان دارویی در فهرست ادویه های اصیل ایرانی قرار دارد.
از ادویه زعفران در تهیه انواع نوشیدنی و شربت، دمنوش، بستنی زعفرانی و انواع غذاها و خوراکی‌ها استفاده می‌شود. زعفران طبع گرم و خشکی دارد و برای تعدیل طبع انواع غذاهای سرد مانند برنج کاربرد زیادی دارد. همچنین خواص خوراکی فراوان این ادویه اصیل ایرانی از جمله تقویت سیستم ایمنی بدن موجب شده از آن برای درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده شود.
بیشتر بخوانید: معرفی و طرز تهیه ادویه آبگوشت
۲- زیره ادویه ایرانی با طعم و رنگ خاص
زیره به عنوان یکی دیگر ادویه‌های پرکاربرد ایرانی دارای طعم تلخ و عطر ملایمی است که با افزودن آن انواع غذاها عطر و طعم خاصی به آن‌ها می‌دهد. اغلب زیره به صورت پودر شده برای آشپزی استفاده می‌شود. زیره ادویه اصیل ایرانی از سوغات کرمان یکی از ادویه‌های پرمصرف در آشپزی به سبک ایرانی در انواع خورشت‌ها و آش‌ها است که رایحه مطبوع و دلپذیری را به آن ها می‌افزاید.
همچنین زیره در طب سنتی برای درمان بسیاری از بیماری‌های گوارشی استفاده می‌شود. در ادامه به برخی از کاربردهای ادویه زیره در آشپزی اشاره شده است:
- استفاده در غذاهای خورشتی: ادویه زیره به خورشت‌ها طعم و رایحه خاصی می‌بخشد. می‌توانید آن را در خورشت‌های گوشتی، حبوبات، سبزیجات استفاده کنید.
- استفاده در تهیه مرغ و گوشت: زیره می‌تواند به مرغ و گوشت طعم خاصی بدهد. می‌توانید آن را به صورت پودر به ترکیبات مرغ و گوشت اضافه کنید یا آن‌ها را قبل از پخت در زیره خرد کرده و مزه‌دهی کنید.
- استفاده در تهیه انواع سس: زیره می‌تواند به سس‌ها رایحه و طعمی دلچسب بدهد. می‌توانید آن را به سس‌های گوجه فرنگی، خامه، ماست و … اضافه کنید تا طعم بیشتری به آن‌ها ببخشید.
- استفاده در نان و پخت‌های مختلف: زیره به تهیه نان و پخت‌های مختلف مانند پیتزا، نان سنگک و … اضافه می‌شود تا به آن‌ها طعم و مزه بیشتری ببخشد.
- استفاده در تهیه غذاهای ایرانی: زیره در آشپزی ایرانی نیز استفاده می‌شود. می‌توانید آن را در تهیه خورشت‌های ایرانی مانند خورشت قیمه استفاده کنید.
- استفاده در تهیه چاشنی‌ها: زیره می‌تواند به چاشنی‌ها و مخلفات طعم و رایحه خاصی بدهد. می‌توانید آن را به ترکیباتی مانند پاستا، برنج، سالاد اضافه کنید تا طعم و مزه بیشتری به آن‌ها ببخشید.
بیشتر بخوانید: معرفی ادویه‌های مخصوص ماکارونی
۳- دارچین ادویه ایرانی با طعم شیرین
دارچین ادویه محبوب با طعم شیرین است که در انواع مختلف غذاهای ایرانی بکار می‌رود و با عطر خوشایند آن غذا را بسیار خوشبو و خوش‌طعم می‌کند. این ادویه اصیل ایرانی از پوست درخت دارچین بدست می‌آید و علاوه بر آشپزی در طب سنتی نیز برای بیماری‌های متفاوتی نظیر فشار خون، کاهش وزن، تنگی نفس استفاده می‌شود. همچنین می‌توان ادویه دارچین را با ادویه‌های دیگر مانند هل ترکیب و به صورت دمنوش میل کرد.
بیشتر بخوانید: ادویه لازم برای خورشت قیمه چیست؟
۴- هل ادویه معطر ایرانی به عنوان طعم دهنده
هل یکی از ادویه‌های ایرانی بسیار معطر است که اغلب از آن به عنوان طعم‌دهنده در انواع نوشیدنی، دمنوش، غذا و … استفاده می‌شود. هل با طبع گرم خود برای متعادل کردن طبع غذاهای سرد به کار می‌رود. این ادویه ایرانی در همه خانه ها یافت می‌شود و خواص زیادی نیز برای سلامتی بدن دارد.
دانه‌های هل دارای پوست خارجی سبز و داخلی سفید یا قهوه‌ای رنگ هستند. پس از خرد کردن پوست خارجی، دانه‌های داخلی به دست می‌آید که طعم و بوی شیرین و معطری دارند. هل می‌تواند به صورت کامل یا خرد شده در غذاها، شیرینی‌ها، نان‌ها، دسرها، چای، قهوه و سایر نوشیدنی‌ها استفاده شود. همچنین، هل در طب سنتی نیز کاربردهای بسیاری دارد. برخی از خواص هل عبارتند از:
- ضد التهاب و ضد عفونی: هل دارای خواص ضد التهابی و ضد عفونی است و می‌تواند در درمان التهابات دهان و لثه، عفونت‌های مجاری تنفسی استفاده شود.
- تسکین مشکلات گوارشی: هل می‌تواند به تسکین مشکلات گوارشی مانند سوء هاضمه، نفخ، گازهای روده‌ای و دل درد کمک کند.
- تقویت دستگاه ایمنی: هل دارای خواص ضد اکسیدانی است که می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و در مقابل بیماری‌ها محافظت کند.
- افزایش آرامش و کاهش استرس: هل دارای خواص آرامبخش است و می‌تواند به کاهش استرس و افزایش آرامش کمک کند.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه پودر چیلی خانگی
۵- آویشن ادویه تند و معطر با خاصیت ضدعفونی کننده
آویشن یکی از ادویه‌های معطر و تند است که در آشپزی ایرانی استفاده می‌شود. عطر و طعم متفاوت آویشن، به غذاها طراوات و تازگی می‌بخشد. این ادویه به صورت خشک و پودر شده یا به صورت تازه قابل استفاده است.
آویشن در آشپزی به عنوان یک ادویه محبوب استفاده می‌شود و طعم ملایم و خوشایندی دارد که می‌توان در تهیه انواع غذاها از جمله مرغ، گوشت، ماهی، سبزیجات، سس‌ها و نان‌ها به کار برد. علاوه بر کاربردهای آشپزی، آویشن در پزشکی سنتی و تکمیلی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از خواص آویشن عبارتند از:
- خواص ضد باکتریایی و ضد التهابی: آویشن دارای خواص ضد باکتریایی و ضد التهابی است و می‌تواند در درمان عفونت‌ها و التهاب‌های مختلف مانند التهاب دستگاه تنفسی و التهاب روده مفید باشد.
- خواص ضد اکسیدانی: آویشن دارای خواص ضد اکسیدانی است که می‌تواند در مقابله با آسیب‌های اکسیداتیو و محافظت از سلول‌ها در برابر آن‌ها کمک کند.
- تسکین مشکلات گوارشی: آویشن می‌تواند در کاهش مشکلات گوارشی مانند نفخ، سوء هاضمه کمک کند.
- استفاده آرایشی و بهداشتی: عصاره آویشن یا روغن آویشن ممکن است در تهیه محصولات آرایشی و بهداشتی مانند صابون، کرم‌ها و شامپوها به عنوان عطردهنده و مواد ضد باکتریایی استفاده شود
بیشتر بخوانید: انواع ادویه فلافل | ترکیبات + مواد تشکیل‌دهنده
۶- پاپریکا ادویه‌ای از خانواده انواع فلفل
ادویه پاپریکا یک ادویه محبوب در آشپزی است که از فرآیند خشک کردن و آسیاب انواع فلفل قرمز تهیه می‌شود. در ادامه به برخی از کاربردهای ادویه پاپریکا در آشپزی اشاره می‌کنم:
- به عنوان ادویه در غذاهای خورشتی و سس‌ها: پاپریکا به غذاها طعم و رنگ خاصی می‌بخشد. در تهیه خورشت‌ها، سس‌ها، راگو و غذاهای گوشتی به عنوان یک ادویه محبوب استفاده می‌شود.
- به عنوان ادویه در تهیه ماریناد: پاپریکا می‌تواند به ترکیبات ماریناد‌ها رنگ و عطری دلچسب بدهد. از آن در تهیه ماریناد ماهی، مرغ، گوشت و حتی سبزیجات استفاده می‌شود.
- به عنوان تزئین غذا: با رنگ قرمز جذاب خود، پاپریکا می‌تواند به عنوان یک تزئین زیبا در روی غذاها مورد استفاده قرار گیرد. می‌توانید آن را بر روی سالاد‌ها، سوپ‌ها، میزهای پذیرایی و غذاهای پخته شده استفاده کنید.
- در تهیه غذاهای مکزیکی: پاپریکا به عنوان یک ادویه مهم در آشپزی مکزیکی استفاده می‌شود.
- پاپریکا می‌تواند به سس‌ها و پیکانت‌ها رنگ و طعم منحصر به فردی بدهد. با افزودن پاپریکا به سس‌های مختلف مانند کچاپ، مایونز یا سس‌های حاوی گوجه فرنگی، می‌توانید طعم و رنگ آن‌ها را تغییر دهید.
- پاپریکا در آشپزی ایرانی نیز استفاده می‌شود، اما نه به میزانی که در برخی سایر فرهنگ‌های آشپزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، در برخی از غذاهای ایرانی مانند خورشت قیمه و خوراک بادمجان نیز ممکن است از پاپریکا استفاده شود.
۷- ادویه کاری مخلوطی از چند گیاه
ادویه کاری مخلوطی از ادویه‌های مختلف است که در آشپزی استفاده می‌شود. این مخلوط معمولاً شامل ترکیباتی مانند دارچین، هل، زنجبیل، فلفل سیاه، دانه‌های گشنیز، هویج، برگ بو، میخک و سایر ادویه‌ها است.
استفاده از ادویه کاری در آشپزی به غذاها طعم بیشتری می‌بخشد و می‌تواند به عنوان یک جایگزین عالی به جای ادویه‌های تنها نیز استفاده شود. در ادامه به برخی از کاربردهای ادویه‌کاری در آشپزی اشاره شده است:
- در تهیه غذاهای گوشتی: ادویه‌کاری معمولاً به عنوان یک ادویه اصلی در غذاهای گوشتی مانند قیمه استفاده می‌شود. این مخلوط به غذا طعم و عطر خاصی می‌بخشد و ممکن است حاوی ادویه‌های فلفل سیاه، زنجبیل و دارچین باشد.
- در تهیه غذاهای سبزیجات: ادویه‌کاری می‌تواند به غذاهای سبزیجات مانند خورشت‌های سبزیجات اضافه شود تا طعم و رنگ آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
- در تهیه غذاهای دریایی: برخی از ادویه‌های کاری شامل ترکیباتی مانند زعفران و هل است که معمولاً در تهیه غذاهای دریایی مانند ماهی پلو یا میگو استفاده می‌شوند.
- در تهیه غذاهای هندی: در آشپزی هندی نیز ادویه‌های کاری خاصی وجود دارد که برای تهیه غذاهای هندی مانند بریانی، کاری و تاندوری استفاده می‌شوند.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه ادویه برای یک قورمه سبزی اعلا
۸- سماق ادویه ترش مزه
ادویه سماق یکی از ادویه‌های محبوب و پرکاربرد در آشپزی است. این ادویه در طعم غذاها نقش مهمی داشته و در بسیاری از غذاهای مختلف مانند کباب به کار می‌رود. در ادامه به برخی از کاربردهای ادویه سماق در آشپزی اشاره می‌کنیم:
- استفاده در سالاد‌ها: سماق به سالاد‌ها طعم و رنگ زیبایی می‌بخشد. می‌توانید آن را به سالاد‌های سبزیجات، سالاد فصل، سالاد ماهی و… اضافه کنید.
- استفاده در تهیه مرغ و گوشت: سماق می‌تواند به مرغ و گوشت طعم تند و ترشی بدهد. می‌توانید آن را به صورت پودر به ترکیبات مرغ و گوشت اضافه کنید یا آن‌ها را قبل از پخت در سماق خرد کرده و مزه‌دهی کنید.
- استفاده در تهیه غذاهای خاورمیانه: سماق به غذاهای خاورمیانه مانند فلافل، کوفته، ماست و غیره طعم خاصی می‌بخشد.
۹- فلفل سیاه ادویه با طبع گرم
فلفل سیاه نیز یکی از ادویه‌های پرکاربرد و معروف در آشپزی است. این ادویه دارای طعم تند و تلخ است و به غذاها طعم و مزه خاصی می‌بخشد. در ادامه به برخی از کاربردهای فلفل سیاه در آشپزی اشاره شده است:
- استفاده در طبخ غذاهای گوشتی: فلفل سیاه به غذاهای گوشتی مانند استیک، کباب، منسوب و … طعم تند و تلخی می‌بخشد. می‌توانید آن را به ترکیبات گوشتی قبل از پخت اضافه کنید یا در فرآیند پخت به غذا اضافه کنید.
- استفاده در تهیه مرغ و ماهی: فلفل سیاه می‌تواند به طعم مرغ و ماهی ضربه‌ی تند و تلخی بزند. می‌توانید آن را به صورت پودر به ترکیبات مرغ و ماهی اضافه کنید یا آن‌ها را قبل از پخت در فلفل سیاه خرد کرده و مزه‌دهی کنید.
- استفاده در طبخ سبزیجات: فلفل سیاه به سبزیجاتی مانند اسفناج، بروکلی، کلم و غیره طعم تند و تلخی می‌بخشد. می‌توانید آن را در هنگام پخت سبزیجات اضافه کنید یا در سس‌ها و ترکیبات دیگری که با سبزیجات استفاده می‌شوند، آن را به کار ببرید.
- استفاده در تهیه سس‌ها و ترشی‌ها: می‌توان فلفل سیاه را به سس گوجه فرنگی، سس مایونز، سس سویا و … اضافه کرد. همچنین، در تهیه انواع ترشی‌ها مانند ترشی خیارشور نیز کاربرد دارد.
همچنین، فلفل سیاه به دلیل دارا بودن خواص ضد‌باکتریایی، ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی نیز در طب سنتی استفاده می‌شود. برخی از فواید بهداشتی مرتبط با مصرف فلفل سیاه است عبارتند از:
- بهبود هضم و کاهش مشکلات گوارشی مانند نفخ، سوء هاضمه و دل درد معده
- افزایش جریان خون و بهبود عملکرد قلب
- افزایش جذب مواد مغذی در بدن
- کاهش التهاب‌ها و تسریع در بهبود آسیب‌های عضلانی و مفصلی
- افزایش سطح انرژی و کاهش خستگی
بیشتر بخوانید: طرز تهیه فلافل خوزستانی با ادویه‌های محلی
۱۰- فلفل قرمز ادویه پرطرفدار و تند
فلفل قرمز ادویه پرکاربرد در تهیه انواع خورشت و سس که با افزودن طعم تند محبوبیت زیادی بین افراد دارد و یکی از ادویه‌های پرکاربرد در آشپزی است در ادامه به برخی از کاربردهای فلفل قرمز در آشپزی اشاره کرده‌ایم:
- استفاده در طبخ غذاهای آسیایی: فلفل قرمز به طبخ غذاهای آسیایی مانند آش، بریانی و سس‌ها؛ طعم و مزه تندی می‌بخشد. می‌توانید آن را به ترکیبات قبل از پخت اضافه کنید یا در فرآیند پخت به غذا اضافه کنید.
- استفاده در طبخ غذاهای مکزیکی: فلفل قرمز یک ادویه مهم در طبخ‌های مکزیکی مانند تاکو، فاهیتا، سالسا و است و جزئی از ترکیبات اصلی برخی از این غذاها محسوب می‌شود.
- استفاده در تهیه سس‌ها و چاشنی‌ها: می‌توانید فلفل قرمز را به سس‌گوجه فرنگی، سس مایونز، سس سویا و اضافه کنید. همچنین، در تهیه چاشنی‌های مانند چاشنی مکزیکی، چاشنی مرغ و … نیز م از فلفل قرمز استفاده می‌شود.
- استفاده در تهیه ماریناد: فلفل قرمز به ماریناد‌ها و روغن‌ها طعم و مزه تندی می‌بخشد و می‌توانید آن را به ماریناد گوشت، مرغ، ماهی و سبزیجات اضافه کنید.
- استفاده در تهیه رب و پوره: فلفل قرمز با افزودن تندی به رب و پوره به عنوان سس استفاده می شود و بعد از پختن و آماده شدن آن نیز می توان به عنوان یک چاشنی معطر و تند در غذاها و سس‌ها استفاده کرد.
۱۱- ادویه زردچوبه به عنوان آنتی اکسیدان قوی
زردچوبه یکی از پرمصرف‌ترین ادویه های دنیا است که ماده اصلی آن به رنگ زرد و با خاصیت آنتی‌اکسیدانی است. از ادویه زردچوبه در تهیه انواع غذاهای گوشتی، پلو، مرغ، سس و خوراک استفاده می‌شود. برخی از خواص زردچوبه عبارتند از:
- خواص ضد التهابی: زردچوبه دارای ترکیباتی به نام کرکومینوئیدها است که خواص ضد التهابی قوی دارند. این ترکیبات می‌توانند در کاهش التهاب‌ها و علائم آن‌ها مانند دردها و تورم‌ها موثر باشند.
- خواص آنتی‌اکسیدانی: زردچوبه دارای خواص ضد اکسیدانی قوی است که می‌تواند در مقابله با آسیب‌های اکسیداتیو و محافظت از سلول‌ها در برابر آن‌ها کمک کند.
- تسکین مشکلات گوارشی: زردچوبه ممکن است در کاهش مشکلات گوارشی مانند سوء هاضمه، نفخ و سندرم روده تحریک‌پذیر مفید باشد.
- استفاده در وسایل آرایشی و بهداشتی: زردچوبه در تهیه محصولات آرایشی و بهداشتی مانند کرم‌ها، صابون‌ها و ماسک‌های صورت به عنوان ضد باکتریایی و ضد التهابی نیز استفاده می‌شود.
- استفاده در طب سنتی: زردچوبه در طب سنتی آسیا از قدیم‌الایام به عنوان درمانی برای مشکلات مختلف مانند التهابات، دیابت، بیماری‌های قلبی و عصبی، آرتریت، کبد چرب و سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه کدو شکم پر؛ با ادویه‌های معطر
۱۲- جوز هندی ادویه‌ای با طبع گرم و طعم تند
جوز هندی دارای پوسته سختی است که پس از خرد شدن، داخل آن قسمتی را که همان ماده چرب و خوشمزه است، می‌توان خارج کرد. این قسمت چرب و شیرین جوز هندی، معروف به گوشت جوز هندی است و به صورت تازه، خشک شده یا ترشی شده در دسترس است و به عنوان یک غذای خوراکی و یا ادویه مورد استفاده قرار می‌گیرد. جوز هندی دارای خواص خوراکی و بهداشتی متعددی است. برخی از خواص جوز هندی عبارتند از:
- تامین انرژی: گوشت جوز هندی دارای مقدار زیادی چربی سالم است که به عنوان یک منبع انرژی طبیعی و سریع عمل می‌کند.
- حاوی آنتی‌اکسیدان: جوز هندی حاوی آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند فنول‌ها است که می‌توانند در مقابله با آسیب‌های اکسیداتیو و محافظت از سلول‌ها در برابر آن‌ها مفید باشند.
- خواص ضد التهابی: برخی ترکیبات موجود در جوز هندی مانند اسید لوریک و اسید کاپریک دارای خواص ضدالتهابی هستند که می‌توانند در کاهش التهاب‌ها و علائم آن‌ها مانند دردها و تورم‌ها موثر باشند.
- حاوی فیبر: گوشت جوز هندی حاوی مقدار قابل توجهی فیبر است که می‌تواند در بهبود گوارش، کنترل قندخون و حفظ سلامت قلب و عروق مفید باشد.
- استفاده در آشپزی: جوز هندی به عنوان یک ادویه متداول در آشپزی استفاده می‌شود. می‌توان از آن در تهیه انواع غذاها، دسرها، آبمیوه‌ها، سس‌ها و خورش‌ها استفاده کرد.
ادویه‌های اصیل ایرانی به عنوان بخشی از تاریخ و فرهنگ غذایی کشور ایران، در تهیه انواع غذاها و خورشت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و به آن‌ها طعم و عطر خاصی می‌بخشند. ما نیز در این مقاله از مجله آشپزی اکالا تلاش کردیم تا ضمن معرفی هر یک از انواع ادویه ها، کاربرد آن‌ها را نیز بیان کنیم. امیداوریم از مطالعه این لیست متنوع از انواع ادویه‌های ایرانی با طعم و عطر خاص لذت برده باشید.
امیررضا هستم، فخاریان. به چند تا چیز خیلی علاقه دارم: نوشتن، آشپزی، سینما و کتاب. چند سالی میشه همه اینا رو در کنار هم پیش می‌برم. الان هم خوشحالم که فرصتش هست تا دو تا از چیزهای مورد علاقه‌ام رو با هم ترکیب کنم!
